Antropoloji Arkeoloji

Homo Sapiens Yaklaşık 200 Bin Yıl Önce Evrimleşmiş Olmasına Rağmen İlk Uygarlıklar Neden Çok Sonra Ortaya Çıktı?

Türkiye’de arkeolojiyi halkla buluşturan ilk yayın organlarından Aktüel Arkeoloji Dergisi, kendinden sonra pek çok benzeri yayının çıkmasına ön ayak oldu. Özellikle arkeoloji temalı popüler internet sitelerinin artmasında Aktüel Arkeoloji’nin yeri yadsınamaz. Homo Sapiens’in yalnız biyolojik evrimine değil kültürel evrimine de dikkat çeken bir Aktüel Arkeoloji yazısını sizlerle paylaşıyoruz…

  • Homo Sapiens Yaklaşık 200 Bin Yıl Önce Evrimleşmiş Olmasına Rağmen İlk Uygarlıklar Neden Çok Sonra Ortaya Çıktı?

Bir uygarlık kurmak için besin fazlası artı ürüne ihtiyacınız vardır. Böylece halkınızın çoğu, besin üretimi dışında başka iş alanlarında uzmanlaşmak için serbest olur. Sadece avcı toplayıcılık sistemiyle bu tür artı ürün elde etmek için yeryüzünde var olmayan çevresel ortama ihtiyacınız olacaktır. Besin fazlasını elde etmenin bir diğer ve tek yolu, çiftçiliktir. Ancak ilk çiftçilikte bile, sadece çok az sayıda besin fazlası artı ürün üretebilirsiniz. Ayrıca bunun için, belirli bir asgari nüfus yoğunluğuna da ihtiyacınız vardır.

Türlerimiz 200 bin yıl önce ilk kez ortaya çıktığında dünya son buzul çağının ortasındaydı. Bildiğimiz kadarıyla yeryüzünde o dönemde tarım yapılabilecek çok az yer vardı.  Zor çevre koşulları, aynı zamanda insan nüfusunun çok küçük kalması ve yavaşça büyümesi muhtemelen uygarlığı destekleyecek nüfus yoğunluğuna ulaşılmadığı anlamına geliyordu.  Aslında düşük nüfus yoğunluğu ve avcı toplayıcılık muhtemelen erken çiftçiliğe dayalı uygarlığa kıyasla kişiler üzerinde üstün bir yaşam biçimiydi. Çünkü fosil kayıtları, Geç Neolitik avcı toplayıcıların, bilinen ilk uygarlıkların ilk çiftçilerinden daha uzun boylu, daha güçlü, daha sağlıklı ve daha uzun yaşamış olduğunu göstermektedir. Avcı toplayıcı toplumlarda yer alan siyasi sistemler hakkında bildiklerimiz; onların ilk uygarlıklardaki toplumlara kıyasla daha fazla özgürlük ve özerkliğe sahip olduklarını ve bireyler arasında daha genel bir eşitlik olduğunu düşündürmektedir. Nüfus yoğunluğu düşük olduğundan bireylerin uygarlığı benimsemeyi seçmeleri çok az teşvik edicidir.

Bunların dışında 70 bin yıl önce genetik bir tıkanıklık olayı vardir. Bu durum muhtemelen, insan nüfusunu dünya çapında sadece birkaç bin kişiye düşüren Toba yanardağının patlamasıyla bağlantılı bir durumdur. Bu olaydan ötürü toplulukların iyileşmesi biraz zaman almış olmalıdır.

Yaklaşık 20 bin ile 12 bin yıl önce Buzul Çağı sona erdiğinde, uygarlığı destekleyebilen tarım türüne izin verecek çevresel koşullar ortaya çıktı. Daha yumuşak iklim koşullarıyla buzul arası dönem başladıktan sonra artan insan nüfusu için avcı toplayıcılık yiyecek sağlamakta yetersiz kalmaya başladı. Böylece uygarlık bazı avcı toplayıcı toplumlar için daha çekici bir seçenek haline gelmeye başladı. 

Aktüel Arkeoloji

Sergen Çirkin

Arkeolog
İletişim / Mail adresi
srgncrkn@gmail.com
https://twitter.com/CirkinSergen
Kitapları
Güney Sibirya Arkeolojisi ve Şamanizm - YKY 2019
Kökler: Yay Çeken Kavimlerin Şafağı - Ötüken Neşriyat 2021

Yorumla

Yorum yazmak için buraya tıklayın...