Arkeoloji

Moğolistan Arkeolojisi ve Yeni Keşfedilen Göktürk Yazıtlarına Ait Ayrıntılar

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi’nin son sayısında (2017; 57: 161-178) Prof. Dr. Mehmet ÖLMEZ, Moğolistan’da yeni keşfedilen Dongoyn Şiree Yazıtları üzerine ayrıntılı bir makale yayınladılar. Makale, yazıtların teknik bilgilerini ve çözümlemelerini içeriyor

Moğolistan’ın güneydoğu bölgesinde Göktürkler’den kalma yazıtlar, Japon ve Moğol arkeologlarının ortak çalışması sonucu gömülü oldukları kumlardan gün ışığına çıkartılmışlardı. Sayın Ölmez’in verdiği bilgilere göre; söz konusu bölgede 13-14 civarında taş olmakla birlikte, üzerinde yazı bulunan taş sayısı yalnızca 2’dir. Ayrıca bir taşta daha damgalar mevcuttur. Birinci taşta 5 damga, ikinci taşta 17, üçüncü taşta ise 24 damga tespit edilmiştir. Bu damgalar çoğunlukla ya bir dağ keçisi ya da bir üçgen biçimindedir.Yazıtlardan büyük olanının baş bölümünde Göktürk Kağanlığı’nın simgesi olduğu düşünülen “Dağ Keçisi” damgası, bunun aşağısında ise yalnızca 3 satırlık yazı yer almaktadır.

Arkeologların 2013 yılında arazide yaptıkları saptamalara göre söz konusu her iki yazıtta toplam 20 satır, 2832 harf ve 646 sözcük bulunduğu açığa çıkarılmıştır. T. Osawa ve R. Mönhtulga, yazıtı çözümlemişler ve ayrıca Moğolca çevirisini yapmışlardır. Prof. Dr. Mehmet Ölmez’in ilgili makalesinde yazıtların tanıtımı dışında sözcük çözümlemeleri de yapılmıştır.

Ölmez, Dongoyn Şiree yazıtlarında toplamda 22 farklı runik karakter yer aldığını bildirmektedir.

Yazıtların içeriği genel olarak aynı sözlerin tekrarı biçimindedir. Tekrar edilen sözler çıkartılırsa toplam 19 farklı  sözcük  bulunmaktadır. Bu sözcüklerin çoğunluğu olasılıkla üzüntü veya  nida içermektedir (Ey Evim, Ey Çadırım, Ey Karargâhım, Ey Ülkem, Ey Topraklarım, Ey Tanrım…).

 

Anıtların Canlandırması
Yazıtların Bulunduğu Kazı Alanı