Yazan: Umut Berhan ŞEN
15 Ocak 1902 yılında Selanik’te doğdu.
Aslen 20 Kasım 1901 olan doğum tarihi ailesi tarafından sene kaybetmemesi için 15 Ocak 1902 olarak kaydettirildi.
İlk şiiri ‘Feryad-ı Vatan’’ı 1913’te yazdı. Aynı yıl Galatasaray Sultanisi‘nde ortaokula başdı. 1917’de Heybeliada Bahriye Mektebi’ne girdi. Daha sonra Kurtuluş Savaşı için Anadolu’ya geçti. Fakat sağlık nedenleri ile bahriyeden ayrılmak zorunda kaldı. Bu sırada Hamidye Kruvazörü‘nde güverte subayıydı.
Bolu’ya öğretmen olarak atandı. Daha sonra Batum üzerinden Moskova’ya giderek Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi’nde siyasal bilimler ve iktisat okudu.
1921’de gittiği Moskova’da devrimin ilk yıllarına tanık oldu ve komünizm ile tanışdı. 1924’te Moskova’da ilk şiir kitabı çıktı. O yıl Türkiye’ye dönerek Aydınlık Dergisi’nde çalışmaya başladı. Dergide yayınlanan şiir ve yazılarından dolayı on beş yıl hapsi istenince yeniden Sovyetler Birliği’ne gitti.
1928’de af kanunundan yararlandı ve Türkiye’ye geri döndü. Bu kez Resimli Ay dergisinde çalışmaya başladı. 1938’de yirmi sekiz yıl hapis cezasına çarptırıldı. 12 sene süren tutukluluktan sonra askere alınacağı ve öldürüleceği endişesiyle Sovyetler Birliğine gitti.
Bu yüzden DP hükümeti tarafından ülke vatandaşlığından çıkarıldı ve Nazım Hikmet, büyük dedesi Mahmut Celaleddin Paşa (Konstantin Borzecki)‘nın memleketi olan Polonya vatandaşlığına geçti ve Borzecki soyadını aldı.
Moskova’da 3 Haziran 1963 tarihinde kalp krizinden öldü.
Kemal Tahir, Nâzım Hikmet’i önce şiirlerinden tanımıştı. Nâzım, Bursa Hapishanesi’nden çıkıp İstanbul’a geldikten sonra da tanışıp arkadaş oldular, ‘Geçit’ dergisini çıkardılar, hatta aynı davada yargılandılar. Kemal Tahir, 3 Haziran 1938’de tutuklandı. Suçlamanın nedeni, astsubay kardeşine Sabahattin Ali’nin bir kitabını vermekti. 15 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı. Kemal Tahir, 1938-1939 yıllarında İstanbul Tevkifhanesi’nde Nâzım’la birlikteydi. Şubat 1940’ta bir sonraki adresleri Çankırı Cezaevi oldu. Aynı koğuşta kalıyorlardı. Piraye, ziyaretler sırasında Kemal Tahir’le de tanıştı. Tahir, Piraye’ye yazdığı ilk mektubunda, Çankırı’ya nasıl getirildiklerini, şehri nasıl bulduklarını, çok muzip bir dille anlatmıştı.
Kemal Tahir, Nazım’ın eşi Piraye ve Nazım Hikmet / Çankırı Cezaevi
NAZIM HİKMET HAKKINDA VESİKALAR
Vesika 1: Cumhurbaşkanlığı makamına 1933 yılında iletilen Nazım Hikmet’le ilgili istihbarat raporu
Vesika 2: Kemal Tahir’in İsmet İNÖNÜ’ye Nazım hakkında yazdığı mektup
“İsmet İnönü,
Cumhurreisi, Ankara
Celâl Bayar’ın başvekilliği sırasında, yani resimlerinizi polis kuvveti ile kahvelerden toplattıkları devirde, Alman-Faşist Gestaposu’nun emri ile Türkler’in ve dünyanın en büyük şairi Nâzım Hükmet 35 sene ağır hapse mahkûm edilmişti.
Sâyenizde bu ceza yedi buçuk seneden beri devam edip gidiyor.
Son zamanlarda İstanbul ve diğer yerlerde misafir edilen “sevgili” Alman casuslarını Adliye Vekâleti Bursa Cezaevi’ne doldurdu.
Bunlardan birisini cezaevi revirine hademe tayin etmişler. Herif bu fırsattan istifade ederek Nâzım Hikmet’i yumruklamış.
35 sene cezayı kâfi görmedikleri anlaşılıyor.
Böyle küçük, âdî, dalavereli işler yapmak bizi vatan nâmına mahpus tutan Hükümet’e ayıptır.
Sizin bizden alınacak hiçbir öcünüz olamayacağını düşünerek böyle aşşalık namusuzluklara mâni olmak için şahsen müdahale etmenizi istida ederim. 10 Ağustos 1945.
Çorum Cezaevi’nde komünistlikten mahkûm muharrir ve gazeteci Kemal Tahir”. (Cumhurbaşkanlığı İsmet İnönü Arşivi; yer no: 2/10-29, fihrist no: 4805).
Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği, 20 Eylül 1945’te Kemal Tahir’e 3/3634 numaralı cevabıdır:
“Kemal Tahir, Çorum Cezaevi, Çorum
10/8/1945 tarihli dilekçenize karşılıktır. Bursa Cezaevi’nde öyle bir hadise olmadığı gibi, esasen adı geçen cezaevinde hiçbir hükümlü Alman da bulunmadığı anlaşılmıştır. Bildirilir.’’
Bazı eserleri
Memleketimden İnsan Manzaraları
Kafatası
Unutulan Adam
Taranta Babu’ya Mektuplar
Ferhad ile Şirin
Kurtuluş Savaşı Destanı
Kız Çocuğu
Tahir ile Zühre
Şeyh Bedrettin Destanı
Sevdalı Bulut, (Tiyatro oyunu)
Şiir kitapları
835 Satır, (1929)
Jokond ile Si-Ya-u, (1929)
Varan 3, (1930)
1 + 1 = 1, (1930)
Sesini Kaybeden Şehir, (1931)
Benerci Kendini Niçin Öldürdü, (1931)
Gece Gelen Telgraf, (1932)
Taranta Babu’ya Mektuplar, (1935)
Portreler, (1935)
Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı (1936)
Saat 21-22 Şiirleri, (1965)
Kurtuluş Savaşı Destanı, (1965)
Şu 1941 yılında (Memleketimden İnsan Manzaraları’nın 3. kitabı), (1965)
Dört Hapishaneden, (1966)
Rubailer, (1966)
Memleketimden İnsan Manzaraları (İlk bölüm), (1966)
Memleketimden İnsan Manzaraları, (1966-1967)
Kuvayi Milliye, (1968)
Oyunları
Kafatası, (1932)
Bir Ölü Evi (veya Merhumun Hanesi), (1932)
Unutulan Adam, (1935)
Ferhat ile Şirin, (1965)
Sabahat, (1965)
İnek, (1965)
Ocak Başında Yolcu (iki oyun birarada), (1966)
Yusuf ile Menofis, (1967)
Romanları
Kan Konuşmaz, (1965)
Yeşil Elmalar (yedi yazardan derleme), (1965)
Yaşamak Güzel Birşey Be Kardeşim, (1967)
Fıkraları
İt Ürür, Kervan Yürür (Orhan Selim adıyla gazetelerde yazdığı yazılar), (1965)
Masal kitabı
Sevdalı Bulut, (1968)
