Tarih

Kiril Alfabesinin Temeli Eski Bir Türk Hanedanının Katkısıyla Atıldı

Slavlaşmaya Direnen Baba-Oğul İki Bulgar Hanı: Krum Han ve Omurtag Han

Krum Han ve oğlu Omurtag Tuna Bulgar Hanlığı’nın Bizans karşısında zaferler kazanmış iki büyük ismi. Onlar Hristiyanlara canice davranmakla suçlandılar; fakat esas amaçları Slavlar içinde yok olmaya direnmekti. Bizans’a karşı büyük başarılar elde eden baba oğul, Bulgar Hanlığı’na parlak günler yaşattı. Omurtag Han’ın Bulgaristan’daki anıtsal taş sarayında yapılan arkeolojik kazılar, o parlak dönemin kalıntılarını gözler önüne sermektedir.

Omurtag Han kendi adına diktirdiği “Çatalar Yazıtı”nda, Orhun’undaki Bengü Taşlardan aşina olduğumuz bir üslupla Bizans’a ve Slavlara şöyle seslenmektedir: [1]

“Doğduğu yeryüzünde, tanrı tarafından tahta çıkarılmış han Omurtag, Pliska Ovası’nda oturarak Tiça tabyasını yaptırdı. Bizans’a ve Slavlara gücü ile karşı koydu. Tiça üzerinde yüksek bir sanat eseri olan bir köprü yaptırdı. Tanrı hükümdara yardımda bulundukça, Tiça Irmağı aktıkça, Bizans imparatorunu ayakları altında ezerek, düşmanlarını egemenliği altına aldı.” 

ΚΑΝΑ CYΒΙΓΙ ΩΜΟΡΤΑΓ ΙC ΤΙΝ ΓΙΝ ΟΠΟΥ ΕΓΕΝΙΘΙΝ ΕΚ ΘΕΟΥ ΑΡΧΟΝ ΕCΤΙ ΙC ΤΙC ΠΛCΚΣΑC ΤΟΝ ΚΑΝΠΟΝ ΜΕΝΟΝΤΑ ΕΠΥΗCΕ ΑΥΛΙΝ ΙC ΤΙΝ ΤΟΥΝΤΖΑΝ ΚΕ ΜΕΤΙΓΑΓΕΝ ΤΙΝ ΔΥΝΑΜΙΝ ΤΟΥ ΙC ΤΟΥΣ ΓΡΙΚΟΥC ΚΕ CΚΛΑΒΟΥC ΚΕ ΤΕΧΝΕΟC ΕΠΥΗΣΕ ΓΕΦΥΡΑΝ ΙΣ ΤΙΝ ΤΟΥΝΤΖΑΝ ΜΕ ΤΟ ΑΥΛΙΝ ΣΤΥΛΟΥΣ ΤΕΣΣΑΡΙC ΚΕ ΕΠΑΝΟ ΤΟΝ CΤΥΛΟΝ ΕCΤΙCΕ ΛΕΟΝΤΑC ΔΥΟ Ο θΕΟC ΑΞΙΟCΙ ΤΟΝ ΕΚ ΘΕΟΥ ΑΡΧΟΝΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΔΑ ΑΟΥΤΟΥ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ ΚΑΛΟΠΑΤΟΥΝΤΑ ΕΟC ΤΡΕΧΙ Η ΤΟΥΝΤΖΑ 

Kiril Alfabesi Bir Türk Hanlığı İçinden Doğdu: Tuna Bulgar Devleti ve Düşmana Silah Üretmek

Omurtag ve babası, Bizans-Slav tehlikesi karşısında güçlü durmuşlardı; fakat Omurtag’ın torunu Presyan Han, dedelerinin çizgisinden kaydı ve Hristiyan Slavlara karşı Bulgar Hanlığı’nın eski siyasetini izlemekten vazgeçti. Presyan Han’ın oğlu I. Boris, daha da ileriye gitti ve Hristiyanlığı benimseyerek “Knez” unvanını aldı; eski Türk inançlarını ve geleneklerini yasakladı. Boris, yeni geçtiği dinin önemli bir ismi olan Aziz Kiril’i ülkesine kabul etti. Bulgar Devleti’ndeki okullarda çalışan Aziz Kiril ve birkaç öğrencisi, din değiştiren Bulgar hükümdarının vasıtasıyla (Grek alfabesini temel alarak) yeni bir alfabe oluşturdular; böylelikle 9. Yüzyılın sonunda Kiril alfabesi eski Bulgar Hanlığı’nın içinden doğdu. Alfabe önce Balkan Slavları arasında yayıldı, oradan Kiev’e ve en nihayetinde esas gücüne kavuşacağı Moskova’ya ulaştı.

Moskova Knezliği’nin Erken Belgeleri

14-16. yüzyıllarda yaşayan Moskova Knezliği Rus Çarlığı’nın temelini oluşturması bakımından ayrı bir öneme sahiptir. Çar unvanını alan Korkunç İvan, bu küçük beylikten büyük bir Rusya doğurmuştur. 9. Yüzyıl sonu ve 10. Yüzyıl başında Balkanlarda gelişen Kiril alfabesi Slavlar arasında hızla yayılsa da Moskova tarafından resmi olarak benimsenmesi gecikmiş; onun yerine ise Yunan harfleri kullanılmış. Bu tarihlerde Moskova’nın Altın Orda kontrolünde oluşu, elbette bu gecikmede büyük bir etken. Knezliğe ait bazı arşiv belgelerinde Altın Orda hâkimiyetini gösteren damgalar ve harfler ise eski Uygur kültürünün bir uzantısı.

 

[1] Yazıt Hakkında Ayrıntılı Bilgi İçin Bkz. F. Curta. (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250.

Sergen Çirkin

Arkeolog
İletişim / Mail adresi
srgncrkn@gmail.com
https://twitter.com/CirkinSergen
Kitapları
Güney Sibirya Arkeolojisi ve Şamanizm - YKY 2019
Kökler: Yay Çeken Kavimlerin Şafağı - Ötüken Neşriyat 2021

Yorumla

Yorum yazmak için buraya tıklayın...