Buluşlar Endüstri Tarih

Nikola Tesla Müzesi ve Türk Ziyaretçileri

Tarih, insanın geçmişte siyasi ve kültür alanında olduğu kadar bilim ve teknoloji alanında da yaptığı işlerin anlatısını içermektedir. 1945’ten günümüze UNESCO gibi uluslararası kurumlar, yeryüzünde sürekli barışı sağlamanın ancak eğitim, bilim ve kültür yoluyla gerçekleştirilebileceğinin altını çizmiştir. Bu çerçevede tarih öğretmenlerine siyasi olaylar üzerinde durmakla yetinmemesi ve uygarlık tarihine önem vermesi de tavsiye edilmektedir. Hiç şüphesiz ki bilim ve teknoloji tarihine yaptığı katkılarla uygarlık tarihine adını altın harflerle yazdıran bilim insanlarından biri de Sırp asıllı ABD vatandaşı mucit Nikola Tesla’dır (1856-1943). 1952’de Belgrat’ta acılan Nikola Tesla Müzesi, ziyaretçilere sunduğu sanal ve otantik etkinliklerle dünyanın her köşesindeki tarih öğretmenlerine 19. yüzyılın son çeyreğini ve 20. yüzyılın ilk çeyreğini öğretmede yeni fırsatlar sunmaktadır.

2003’te TÜBA etkinlikleri çerçevesinde Ankara’da verdiği “Bilim tarihinden İzlenimler” konferansında Erdal İnönü, “Batı’daki bilimsel devrimin fizik kitabında değil de tarih dersinde okunması gerektiğini ve bu yüzden yürürlükteki tarih ders kitaplarında bilimin nasıl ele alındığına baktığını” ifade etmektedir. İnönü’ye göre, “Lise tarih ders kitaplarında ilgili konular, sıralı ve bağlantılı bir şekilde anlatılmamaktadır. Bunlar okunduğunda aralarındaki ilişkiyi, gelişmelerin nasıl başlayıp, nereye gittiğini anlamaya olanak yoktur. Meraklı olanlar, parça parça bilgilerden belki doğru bir sonuç çıkarabilir, ama bütün bu parçaların ilişkisini anlamak için bir yaşam deneyimi gerekmektedir.”

Ders kitaplarının; Dünya’daki bilimsel gelişmelerin tarihine, bilim tarihinin önemli kişilerine nasıl ve ne ölçüde yer verdiği ya da vermesi gerektiği konusu dikkate değerdir. Bu bağlamda çalışmaya konu olan Tesla’ya sadece Ortaöğretim Fizik 11 Ders Kitabı’nda yer verildiğini görülmektedir. Ders kitabının yazarı Çoruh, Tesla’yı kazanıma da uygun olarak alternatif akım ve doğru akımın avantajları ve dezavantajları bağlamında ele almaktadır.

Ders kitaplarında Tesla’nın sınırlı bir şekilde ele alınması Turkiye’de başka alanlarda O’na yer verilmediği anlamına gelmemelidir. Aslında Türkiye’de Tesla’ya yönelik ilgi 2000’li yıllarda başlamıştır. İngiliz yazar Christopher Priest’in (1995) romanından uyarlama Hollywood yapımı Prestij (2006) gibi filmler de bu ilgiyi beslemiştir. Söz konusu filmde Tesla, bilim ve teknolojinin nimetlerinden insanlığın eşit bir şekilde faydalanması uğruna savaş veren biri olarak gösterilmektedir. Ayrıca, Türkiye’de konuya dair ilginin uyanmasında Elektrik Mühendisliği, Bilim ve Ütopya, Turkish Neurosurgery ile Bilim ve Teknik gibi dergilerde çıkan yazıların da etkili olduğu söylenebilir. Ulusal literatürdeki Osmanlıca dergilerde, elektrik ve Edison’la ilgili pek çok yazı olmasına rağmen Tesla, konusundaki sessizlik dikkati çekmektedir. Yine de günümüzde bilim ve teknoloji alanında son gelişmeler, bu mucidin bilim tarihindeki yerinin tekrar değerlendirilmesine yol açmıştır. Günümüzde sosyal medya ortamında Tesla’nın aşağıdaki sözleri sıklıkla vurgulanmaktadır:

  • “Paranın başkaları için taşıdığı anlam, benim için bir şey ifade etmiyor.”
  • “Bilim ve teknolojinin nimetlerinden insanlık, eşit bir şekilde faydalanmalıdır.”
  • “Eğer nefretiniz elektriğe dönüştürülebilseydi, bütün dünya aydınlanırdı.”
  • “Bırakın bugün onların olsun, ama uğrunda çok uğraştığım gelecek, benimdir.”

Nikola Tesla Müzesi

Nikola Tesla Müzesi, 1952’de kurulmuş olup tamamıyla Nikola Tesla’nın kişisel mirasına adanmıştır. Müze ve kütüphane koleksiyonu, ABD’den Belgrat’a taşınmıştır. Bunların arasında özellikle jet-itişli, dört tekerlekli hem havada hem karada gidecek tarzda bir “aeromobil” tasarımları da vardır. Gezegenler arası seyahat edebilecek bir gemi de yer almaktadır. FBI’ın; Tesla’nın kişisel arşivini milli güvenlik acısından incelediğine ilişkin haberler de Tesla Müzesi’ne rağbeti arttırmaktadır.

28-31 Mayıs 2015 Tarihleri Arasında Tesla Müzesi’nin Ziyatretçi Defterine Görüş ve Duygularını Yazan Türkler

ZİYARETÇİ ADIGÖRÜŞLER
Ziyaretçi 1I am really happy to visit Nicola Tesla Museum as a science teacher.
Ziyaretçi 2Elektriğin babası Nikola Tesla’nın müzesini gördüğüm için çok mutluyum. Gerçekten çok güzel bir yer.
Ziyaretçi 3Merhaba. Müthiş bir atmosfer, umarım benim gibi Nikola Tesla’ya ilgisi olan herkes burayı beğenir. Edison’un bir hırsız olduğunu biliyorduk. Ayrıca ticket office’deki kız çok güzel.
Ziyaretçi 4Elektrik için Nikola Tesla’ya teşekkürler.
Ziyaretçi 5Dünyanın en zeki ve en şanssız mucidi, yaşamımızı kolaylaştırdığın için teşekkürler.
Ziyaretçi 6İlginç bir yer. Elektrik için teşekkürler, Nikola Tesla.
Ziyaretçi 7Elektriği kullandıkça Nikola Tesla’ya minnet duyacağım.
Ziyaretçi 8Dünya Türk olsun!!.Tesla aslında Türkmüş, Müslümanmış.
Ziyaretçi 9Sevgili Nikola, çalışmaların insanlığa ışık tuttu. Mekânın cennet olsun.
Ziyaretçi 10Kahrolsun Edison, Viva Tesla!
Ziyaretçi 11İyi ki doğmuşsunuz ve Dünya’ya çok büyük hizmet etmişsiniz. Mekânın cennet olsun.
Ziyaretçi 12Emmimin oğlu Tesla az icat yapmışsın. Terbiyesiz, ayıp, memleketi bırakıp kaçmak var mı, adi.
Ziyaretçi 13Sevgili Nicola, Ben bu satırları yazarken sen muhtemelen huriler ile oynaşıyor olacaksın. Hakkın var da, bize bıraktığın miras için teşekkürler. Ha bu arada kahrolsun Edison Yaşasın, Nicola Tesla!
Ziyaretçi 14Her sayfada bir Türk’ün olması gerektiğini düşünerek, bu sayfayı da ben dolduruyorum.

Fizik dersinde gördüğümüz iğrenç bobin sorularını Tesla Amca’ya borçluyuz. Teşekkürler Tesla Amca.

Ziyaretçi 15Nikola Tesla, her şey iyi hoş, burada. Prestij filmindeki makinadan yapsana be babacım. Edison’a seni söylemem, güzel abim.

Yukarıda verilen yazılı ifadeleri topluca değerlendirildiğinde; 15 kişi arasından sadece bir kadın Fen Bilgisi öğretmeninin kendisini İngilizce ifade ettiği, iki ifadede “Nikola” isminin “Nicola” olarak hatalı yazıldığı, iki ifadenin “Mekânın cennet olsun.” cümlesi ile bitirildiği, bir ziyaretçinin de memleketini bırakıp, ABD’ye gittiği için Tesla’yı eleştirdiğini görmekteyiz. Türk ziyaretçilerin Tesla ve Edison arasındaki rekabetten haberdar oldukları, bu rekabette Tesla’yı destekleyici cümlelere yer verdikleri de dikkati çekmektedir. Ancak yazılan bu ifadelerden, elektriğin tarihi gelişiminin ve Tesla’nın bu gelişmedeki yerinin çok da iyi anlaşılmadığı söylenebilir.

Prof. Dr. Bahri Ata,  Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Tarih Eğitimi ABD Öğretim Üyesi.

Makalenin tamamı için “Milli Eğitim Dergisi, Sayı 214, Bahar 2017”

bilimdili

Yorumla

Yorum yazmak için buraya tıklayın...