Canlı Bilimi

Model Organizmalar ve İnsan

Biyolojik eylemlerin ortaya çıkarılması için gerçekleştirilen deneylerde yaygın olarak kullanılan canlılara model organizmalar denir.

Model canlılar özellikle, insan hastalıklarının sebepleri, tedavileri için, deneylerin insan üzerinde gerçekleştiremediği ve etik olmadığı durumlarda kullanılır. Model organizmalar seçilirken belirli koşullar dikkate alınır. Bunlar:

  1. Laboratuvar koşullarında çalışılabilmelidirler.
  2. Maliyetleri ucuz olmalıdır.
  3. Kısa zamanda fazla ürün vermelidirler.
  4. Diğer canlılarla hücresel yapı benzerliği olmalı ve genetik benzerlik taşımalıdırlar.

Yaygın olarak kullanılan model organizmaları şöyle sıralayabiliriz:

Bakteriyofajlar, virüsler, bakteriler,  algler, mayalar, hayvanlar ve bitkiler.

Bakteriyofajlar basit bir sisteme sahip olduğu için, DNA replikasyonu, gen ekspresyonu ve rekombinasyonu gibi temel mekanizmaların anlaşılmasında kullanılır. DNA teknolojisinde günümüzde yaygın olarak kullanılır.

Virüsler, genetik mühendisliği ve moleküler biyoloji gibi alanlarda kullanılırlar. Rekombinant aşı ve rekombinant protein üretiminde önemli model organizmalardır.

Bakteriler; bakteri biyolojisinin anlaşılması için kullanılmıştır. DNA’nın çoğalması, RNA transkripsiyonu, protein sentezi gibi pek çok önemli mekanizma yine bu model organizmada yapılan araştırmalarla anlaşılmıştır.

Mayalar, moleküler ve hücre biyolojisi alanlarında çalışılmış model organizmalardır. Hücre döngüsünün araştırılmalarında kullanılmışlardır. Endüstride yaygın olarak kullanılırlar. İlaç tarama, araştırma ve fonksiyonel analizlerinde kullanılırlar. Diyabet ve kanser araştırmalarında kullanılırlar.

 

Hayvanlar, genetik ve gelişim biyolojisinde çok fazla çalışılan model organizmalardır. İnsan geniyle benzerlik gösterdikleri için yeni ilaçların geliştirilmesinde yardımcı olurlar. İnsan hastalıkların tanısında ve tedavi bulunmasında önemli rol oynarlar.

Bitkiler, bitki fizyolojisi, gelişim biyolojisi, moleküler genetik gibi alanlarda kullanılan model organizmalardır. Birçok DNA markerının haritasının çıkarılmasında ve genom dizisinin belirlenmesinde kullanılır.

Algler, genetik araştırmalarda büyük önem taşırlar. Su bölgelerinde ana oksijen üreticisidirler. Su kirliliğini azaltmada yararlıdırlar. Çeşitli ülkelerde gıda olarak kullanırlar. Biyolojik gübre olarak mavi-yeşil algler kullanılmaktadır. İyot endüstrisinde kullanılırlar. Antibiyotik olarak kullanılırlar.

 

Hafize Kılınç

Moleküler Biyolog

Yorumla

Yorum yazmak için buraya tıklayın...