DOĞA & ÇEVRE

TOKSİKOLOJİ

”Küçük dozda zehir, ilaç; aşırı dozda ilaçsa zehirdir.”

Alfred Swaine Taylor

Toksikoloji anlam olarak ”toxicon: zehir” ve ”logos: bilim” sözcüklerinden oluşmaktadır. Genel olarak canlı organizmalara zarar veren kimyasalları inceler. Çok eski çağlardan beri insanların bitkisel veya hayvansal kaynaklı zehirleri bildikleri arkeolojik çalışmalarla ortaya çıkmıştır. Kurşun, arsenik, baldıran bunlara örnektir.

Jakoben yazar John Fietcher’ın ”ödleklerin silahı” dediği zehir, cesette hiçbir şiddet izi bırakmayan bir öldürme tekniğidir. Eski çağlarda Mısırlılar, şeftali çekirdeğinden siyanür elde ederek bazı zehirleri yaratma ve geliştirmekle uğraşmıştırlar. 1872 de bulunan bir Mısır metninde zehir ve panzehir listesi ortaya çıkmıştır. Yine Yunanlar da idamlarını mahkuma baldıran içererek yapmıştır. Bu idamların en bilineni ve en ünlüsü ise şüphesiz  büyük filozof Sokrates’in ölümüdür.

Zehir tarihinin en önemli keşfi 18.yüzyılda yapılmıştır. Cabir bin Hayyan diğer bir adıyla Geber, kimyadan simyaya ve astronomiye dek pek çok konuda uzman, önemli bir fen alimiydi. Cabir bin Hayyan arseniği kristalleştirmeyi başarmıştır. Renksiz, kokusuz ve tatsız arsenik, gelmiş geçmiş en iyi öldürücü zehirlerden biridir. Türk hekim Ebubekir Razi arseniği civa ile karşılaştırırken ”ötekilerle karşılaştırıldığında arseniğin kesinlikle öldürücü bir etkisi var ve yan etkilerinden kurtulmak da pek mümkün değil” demiştir. O dönemlerde arseniğin etkileri kolera gibi hastalıkların etkileri ile karıştırılıyordu. Bu yüzden teşhis edilemiyordu. İnsanlar nefret edilen kocalardan, miras yüzünden ölümü beklenen aile büyüklerinden bu yolla kurtuluyordu. Bu yüzden hükümdarlar zehir yapımını, kullanımını yasakladı. Ve kullananları da idamla cezalandırdı. Kadınları boğuyor veya yakıyor, erkekleri aslanın önüne atıyor veya çarmıha gerdiriyordu.

Günümüzde arsenik hala kullanılmaktadır. Mürekkep, tekstil boyaları, böcek ilaçları, sigara gibi maddelerde arseniğe rastlamak mümkündür.

Toksikoloji kendi içinde üçe ayrılır. Bunlar sanayi toksikolojisi, ekonomik toksikoloji ve adli toksikolojidir. Sanayi toksikolojisi; hava ve sudaki zararlı kimyasalları inceler. Ekonomik toksikoloji; ilaç, yiyecek, kozmetik, tarım gibi alanlarda kullanılan kimyasal maddeleri inceler. Adli toksikoloji ise zehirlenmenin hukuksal yönünü değerlendirerek, maruz kalınan kimyasal maddenin doz-etki ilişkisinin yorumunu yapmaktadır.

Toksikologlar daha ayrıntılı bir inceleme yapmak adına toksikolojiyi alt dallarına ayırmıştır. Bunlar:

Tanımlayıcı Toksikoloji

-Klinik Toksikoloji

-Çevre Toksikolojisi

-Endüstri Toksikolojisi

-Adli Toksikoloji

-Analitik Toksikoloji

-Ekotoksikoloji

Uğraş Alanları

-İlaç

-Kozmetik

-Gıda

-Ev temizlik ürünleri

-Endüstri

Tarih boyunca yürütülen entrikaların, politik cinayetlerin gizli kahramanı hep zehirler olmuştur. Fakat günümüzde zehirlenmelere cinayet sebebi ile pek rastlanmamaktadır. Genellikle gıda ve ilaç zehirlenmeleri yada intihar olaylarında rastlanmaktadır.