Augusta Ada Byron adıyla doğan ve günümüzde yaygın olarak Ada Lovelace adıyla bilinen, İngiliz matematikçi ve yazardır. Ada Lovelace; şair olan Lord Byron’un ve Anne Isabella Byon çiftinin meşru tek çocuğu olarak 10 Aralık 1815’te Londra’da doğmuştur.
Babası şair olan Ada Lovelace’ın annesi, matematiğe duyduğu ilgiyi kızına aşılamış, Ada Lovelace (Augusta Ada Byron King), 13 yaşındayken uçan bir makine tasarlamıştır. 17 yaşında matematik ve teknoloji üzerine çalışmaya koyulmuş, 1840 yılında Augustus De Morgan’dan matematik dersleri almaya başlamıştır. Esas olarak Charles Babbage’in erken dönem mekanik genel amaçlı bilgisayarı Analitik Motoru üzerindeki çalışmaları ile bilinir. Motor hakkındaki notları, bir makine tarafından işlenmek üzere yazılan ilk algoritmayı içerir. Bundan dolayı genel kanıya göre dünyanın ilk bilgisayar programcısı olduğu kabul edilir.
Ada özel olarak 19. Yy’ın ünlü araştırmacıları ve bilim insanları olan William Frend, William King ve Mary Somerville tarafından matematik ve bilim alanlarında eğitilmiştir. Son hocalarından birisi de matematikçi ve mantıkçı olan Augustus De Morgan’dır. 1832’den sonra dikkate değer matematiksel yetenekleri ortaya çıkmaya başlamıştır. Matematiğe olan ilgisi yetişkin hayatının çoğunluğunu şekillendirmiş ve De Morgan, Lord Byron’a yazdığı bir mektupta, kızın matematikteki yeteneği onun kendine özgün bir matematik araştırmacısı olmasına, belki de hızla saygınlık kazanmasına neden olabileceğini belirtmiştir.
Ada genellikle şiiri ve bilimi birleştirmek üzerine temel varsayımları sorgulamıştır. De Morgan’a, “Birçok formülün karşılaşabileceği ilginç dönüşümleri söyleyebilirim. Bence başlangıç matematik çalışmalarının başlıca sorunlarından biri, umulmadık ve bir acemi için imkansız kimlik formlarının ilk bakışta son derece farklı olmasıdır. Şu an birinin dirseklerinde bir şekilde duran bazı ruh ve peri okuyucular bana sıklıkla hatırlatılırdı ve bir dahakine en farklı formda…” yazılarını kaleme almıştır. Ada, matematiksel ve bilimsel kavramların etkili bir şekilde uygulanabilmesi için hayalin ve sezginin önemli olduğuna inanmıştır. Metafiziğe en az matematik kadar değer vermiş, ayrıca incelemeyi çevremizdeki görünmeyen dünyayı keşfetmek için bir araç olarak da görmüştür.
Ada’nın hayatı boyunca, mesmerism ve frenoloji dahil olmak üzere bilimsel gelişmelere ve günün modasına güçlü bir ilgisi olmuştur. Babbage’le yaptığı ünlü çalışmasından sonra bile, diğer projelerde çalışmasını sürdürerek bunu göstermiştir. Arkadaşı Woronzow Greig’e beynin nasıl düşünce ürettiğinin ve sinirlere duygularımızı nasıl aktardığının matematiksel bir modelini yaratmak istediğini dile getirmiştir. Ne yazık ki bunu hiçbir zaman başaramamıştır.
Ada’nın beyne olan ilgisinin, annesinden kalan uzun süredir kafasını meşgul eden deli olma ihtimalinden geldiği sanılmaktadır. Bu proje üzerine araştırmasının bir parçası olarak, 1844 de elektrik mühendisi Andrew Crosse’yi elektrik deneylerini nasıl yaptığını öğrenmek için ziyaret etmiştir. Aynı sene, Karl Von Reichenbach’ın “Manyetizm Üzerine Araştırmalar” kitabı hakkında bir değerlendirme yazısı yazmış ama bu yazı ne yayınlanmış ne de taslak olarak ilerlemiştir. 1851’de annesine bazı yapımlardan bahsederek matematikle müziğin bağlantısı üzerine çalıştığını yazmıştır.
Ada, Charles Babbage’la ilk kez 1833 Haziran ayında, ortak arkadaşları Mary Somerville aracılığıyla tanışmıştır. Haziran’dan sonra, Babbage Ada’yı Fark Makinesinin ilk örneğini görmesi için davet etmiştir. Makineyi görünce Ada büyülenmiş ve Somerville olan ilişkisini Babbage’yi olabildiğince sık görmek için kullanmıştır. Babbage Ada’nın çözümleme ve idrak kabiliyetinden etkilenmiş ve Ada’ya sayıların büyücü kadını demiştir. 1843’de Babbage; “Eğer mümkünse bu dünyayı, dünyanın dertlerini ve birçok şarlatanını unutun. Sayıların büyücü kadını dışında her şey kısa bu dünyada.” Ada hakkında bu cümleleri yazmıştır.
1842-43 yılları arasındaki dokuz aylık süreç boyunca Ada, İtalyan matematikçi Luigi Menabrea’nın Babbage’ın yeni önerilen makinesi hakkındaki anılarını çevirmiştir. Makaleye birçok not eklemiştir. Analitik Motorun işlevlerini anlatmak zor bir iş, diğer bilim insanları motorun konseptini tam kavrayamamakla birlikte İngiliz kurumlar motorla ilgilenmemişlerdir bile. Ada’nın notları aynı zamanda motorun Fark Makinesi’nin orijinal halinden ne kadar farklı olduğunu açıklamak durumundadır.
Ada’nın notları anının kendisinden daha uzun ve Analitik Motorun düzgün çalışması için kurulmuş Bernoulli sayı dizisini motorla hesaplama yöntemini detaylı olarak içermektedir. Bu çalışması baz alınarak, Ada günümüzde ilk bilgisayar programcısı olarak anılmaktadır. Yöntemi ise ilk bilgisayar programı olarak kabul edilmektedir. Çalışmaları döneminde kabul görmüş, dahası Michael Faraday kendisini Ada’nın yazılarının hayranı olarak tanımlamıştır.
1842’de Babbage Turin Üniversitesi’nde Analitik Motoru üzerine bir konuşma yapması için davet edilmiştir. Genç İtalyan mühendis Luigi Menabrea ve geleceğin İtalya Başbakanı, Babbage’ın konuşmasından övgüyle söz etmiştir. Bu konuşma Fransa’da ve ardından Bibliothèque Universelle de Genève’da, Ocak 1842’de yayınlanmıştır. 1953 de ölümünden bir asır sonra, Babbage’ın Analitik Motor’u üzerine notları tekrar yayımlanmıştır. Motor şu an ilk dönem bilgisayar modeli, Ada’nın notları da bilgisayar ve yazılım tanımlaması olarak kabul edilmektedir. Ada notlarında Analitik Motor’un önceki hesap makinelerinden farkına özellikle de karmaşık problemleri çözmeye programlanması özelliğine değinmiştir. Ada bu icadın salt sayı hesaplamanın ötesine geçme potansiyeli olduğunu fark ederek, şu sözleri yazmıştır;
“Analitik Motor’un sayıların yanında başka şeylere de etkisi olabilir. Soyut bilimsel işlemlerle açıklanabilecek ortak temel ilişkileri olan nesneler bulunabilir hatta belki de işletme notasyonunun hareketindeki ve motorun mekanizmasındaki değişimlere duyarlı olabilir. Farz edelim ki, bilimin uyumu ve müzikal kompozisyonun tiz seslerinin temel ilişkileri bu tarz ifadelere ve değişimlere duyarlılar, o zaman motorda, her türlü karmaşıklık ve boyut derecesinde özenle hazırlanmış ve bilimin parçaları olan müziği besteleyebilirdi.”
Ada’nın bu analizi, bilgisayarın yetenekleri hakkındaki önceki fikirlerden kavramsal bir sıçramadır ve modern bilgisayarın imasının hatta yeteneklerinin habercisi niteliğindedir. Bu öngörü Betty Toole, Benjamin Woolley gibi yazarlar hatta ilk tamamlanmış Analitik Motoru yapma amacında olan “Plan 28” projesinin sahibi programcı John Graham Cumming tarafından önemli görülmüştür.
İngiltere’de 1832 yılına kadar kadınların bilimsel tartışmalara katılmalarına izin verilmediği ve akademik yayın yapmalarının uygunsuz görüldüğü bir dönemde, kadın olduğunun belli olmaması amacı ile isminin baş harfleri olan “A.A.B.”yi kullanarak, bilgisayar sistemleri üzerine bilimsel bir dergide ilk akademik yayını yapan öncü kadın Ada, 1835 yılında Lord Lovelace ile evlenerek bu evlilikten 3 çocuk sahibi olmuştur.
Bilinen ilk bilgisayar programcılarından olan, müzikle, atlarla ve hesap makineleri ile ilgilenen Ada Augusta Byron, 27 Kasım 1852’de daha henüz 37 yaşındayken Marylebone’de kanserden hayata gözlerini yummuştur. 12 Ağustos 1851 yılında Ada kanserden ölmek üzereyken, Babbage’a vasiyetimi uygulayan olur musun diye yazmış ama bu mektup Babbage’a gerekli yasal yetkiyi vermemiştir.
1979 yılında, ABD Savunma Bakanlığı tarafından geliştirilen meşhur programlama dillerinden birine de onun onuruna “ADA” ismi verilmiştir.
Dipnot (Düzeltme):
Kasım-Aralık-Ocak 2014/2015 tarihli yayınımızda konu olan Cherles Babbage’nın Doğum tarihi rakamsal bir hata nedeniyle yanlış yazılmıştır. Cherles Babbage 26 Aralık 1791 tarihinde doğmuştur.
Kaynak : inovax.net
Yorumla