Beynin Sınırlarını Zorlayan İletişim Aracı: Islık Dili

Islık dili; parmak, dil, diş, dudak ve yanaklar yardımıyla oluşturulan seslerden birleşen heceler üzerine kurulmuştur. Çeşitli yörelerimizde ıslık dili ışıklı dil olarak da adlandırılır.

Islık sesi, tiz olduğu için uzaklara ulaşmaktadır. Yapılan araştırmalara göre uygun bir coğrafyada, iyi bir ıslık tekniği ile ıslık sesi kilometrelerce uzağa varabilmektedir. Parmaklar yardımıyla da parmaklar kullanmadan da ıslık dili konuşulur, ancak parmak yardımıyla çalınan ıslık daha kuvvetlidir ve daha uzak mesafeden duyulabilmektedir. Islık sesinin frekansı 1000- 4000 arasına inmektedir. Islığın uzak mesafelerden duyulabilmesi veya gürültülü bir yerden işitilebilmesi bu frakans aralığıyla ilgilidir.

Türkiye’de ıslık dili ilk kez dil bilimci Prof. Dr. Doğan Aksan tarafından ayrıntılı olarak incelenmiştir. Prof. Dr. Doğan Aksan’ın 1966 yılında yaptığı araştırmalar Giresun’un Güce ilçesi ile Trabzon’un Şalpazarı ilçesi arasındaki dağlık kesimde yer alan pek çok köyde ıslık dili konuşulduğunu ortaya çıkarmıştır.

Islık dilinin ne zaman kullanılmaya başlandığı ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Bu dilin ortaya çıkışı, kullanılması ve geliştirilmesi ihtiyaca bağlı olarak coğrafi koşulların etkisi altındadır. Fransız biyoakustik mühendisi Julien Meyer’ in tahminine göre dünyada altmışa yakın ıslık dili kullanılmaktadır. Ona göre ilke olarak konuşulan her dil ıslık sesine dönüşebilmektedir ve ıslık dili, halkın ortaklaşa kullandığı bazı seslerin birleşiminden oluşan kalıplara sahiptir. Islık diliyle herhangi bir yörenin, herhangi bir topluluğun; herkesçe bilinen ortak konuları, sorunları konuşulabilir. Meyer’in araştırmalarına göre Huautla Jimenez bölgesinde ıslık dili pazarda, evden eve, bir dükkandan diğerine haberleşmede kullanılacak kadar günlük yaşamın içerisindedir. Tayland’da ise sevilen kişiye ilgi gösterme amacıyla kullanılır. Kanarya Adaları’ndan La Gomera adasının geleneksel ıslık dili Silbo Gomero, 2003’te ilkokullarda zorunlu ders olmuştur. Ayrıca 2005 yılında ıslık dili konusunda doktorasını tamamlayan Meyer Türkiye’de Doğu Karadenizde olduğu gibi Doğu Anadolu bölgesinde de bu dilin konuşulduğunu belirtmiştir.

Current Biology’de yayımlanan bir makale ıslık diliyle ilgili çarpıcı sonuçlar ortaya koymuştur. Araştırmada Kuşköy’de yaşayan ve ıslık dili ile iletişim kurabilen 31 birey incelenmiştir. Katılımcılara Türkçe heceler dinletilerek ne duydukları sorulduğunda katılımcılar büyük oranda sağ kulağına söylenen heceleri duyabildiklerini ifade etmişlerdir. Aynı deney ıslık diliyle yapıdığında ise katılımcıların sağ ve sol kulağına söylenenlerin birbirine yakın oranda anlaşıldığı ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada Dr. Onur Güntürkün ilk kez beynin her iki lobunun kullanıldığını ifade etmiştir. Dil alanının beynin sol lobu ile ilgili olduğu düşünülürse Current Biology’ deki yazının yeni çalışmalara ışık tutacağı ifade edilebilir. Ayrıca ıslık dilinin sadece kilometrelerce öteden duyulabilir olması açısından değil beynin iki lobunu dengeli olarak çalıştırmasıyla öğrenme, algılama ve hatırlama becerisini arttırması açısından da ayrı bir öneme sahip olduğu söylemek mümkündür.

Kuşköy’de Islık Dili

Prof Dr. Özcan Başkan “Türkçe Islık Dili” adlı makalesinde Türkçedeki harfler ıslık diliyle söylenmiş olduğundan köylülerin herhangi bir Türkçe kelimeyi ıslık çalarak ifade edebileceğini ancak kelimeler yabancılaştıkça köylülerin anlama oranında azalma görüldüğünü ifade etmiştir. Islık dilini “Türkçenin güdük bir şekli” olarak gören Prof. Dr. Başkan haberlerin anlaşılmasında ıslık dilinin güdüklüğünden meydana gelen eksikliğin anlaşmaya engel olacak derecede iletişimi etkilemediğini ifade etmiştir. Köylülerin kullandığı sesler şu şekilde kümelenmiştir:

Kuşköy Islık Dilinde çokça kullanılan kelimelerden bazıları :

UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Dünya Kültür Mirası Adayı

                Giresun’un Çanakçı ilçesine bağlı Kuşköy’de kullanılan Islık Dili, araştırmacı yazar Şaban Kutlu’nun çalışmalarıyla ve Giresun Valiliği’nin katkılarıyla hazırlanan kitapla “UNESCO Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras” aday listesinde yer almaya hazırlanıyor. Bu kapsamda 21- 24 Şubat 2016 tarihleri arasında toplantı düzenlenmiş; Bakanlık temsilcileri, UNESCO temsilcileri, altı ildeki ilgili sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, miras taşıyıcıları, akademisyenler ile birlikte “Islık Dili” nin yoğun olarak kullanıldığı ve yaşatıldığı Çanakçı İlçesi’nin Kuşköy’üne gidilerek çalışma yapılmıştır. Kuş dilinin UNESCO dosya başvurusunun 2017 yılının ilk yarısında sonuçlanması bekleniyor.

Yazan: Pelin DANIŞMANT