Sosyoloji

Çalkanlar Üzerine I

Çalkanlar Kimdir?

Çalkanlar (Çolkanug, Şalgan veya Gelkan), Altay bölgesinde yer alan ve nesilleri yok olmak üzere olan küçük bir Türk boyudur. Lebed ırmağı kenarında yaşadıklarından dolayı Lebedler olarak da anılmaktadırlar. Fakat onlar kendilerine “Ku Kişi” derler. Rusça bir kelime olan Lebed “Kuğu” anlamına gelmektedir.

 Çalkanların toplam nüfusu bugün 3000 civarındadır. Altay Cumhuriyetindeki verilere göre 1997 Turaçak Bölgesinde (Turochakski Royonu) 1689 Çalkan yaşıyordu.Altay Cumhuriyetinde yaşadıkları bölgelerin ve köylerin belli başlıları: Kurmaç-Baygol, Suranaş, Küçük Çibeçen (Rus.Malıy Çibeçen) ve Lebed nehrinin üzerinde yer alan İtkuç bölgesidir. Çalkanlar, Sovyet dönemindeki nüfus sayımlarında Altay Türklerine dahil ediyorlardı. Rusya’da 2002 yılındaki nüfus sayımlarında bölgedeki alt etnik guruplara da yer verildi. Bu sayımlara göre Çalkanlar Altay Türklerinden ayrılarak ayrı bir dil ve halk olarak ele alındılar.

Çalkanların kökeninde Samoyed, Ket ve Türk etkisi görülmektedir. Bazı araştırmalara göre Çalkanlar, Samoyed kökenli bir halktır ve zaman içinde Türkleşmiştir. Çalkan Türkçesi azda olsa Uygur ve Oğuz Türkçesi etkisindedir. Sibirya Türk Lehçeleri içerinde yer almaktadır. Eğitim dilleri ağırlıklı olarak Rusça olduğu için Çalkan Türkçesi yok olmak üzeredir. Rusça’nın her alanda etkili olması nedeniyle Çalkan Türkçesi her geçen gün etkisini kaybetmektedir. Buna rağmen yaşlılar Çalkanca’yı hala çok akıcı bir şekilde konuşmaktadır.

 Çalkan Türkçesi  bu sayede aile içerisinde varlığını az da olsa korumaya devam etmektedir. Çalkanlar geçimini tarım, hayvancılık, balıkçılık, avcılık ve orman işçiliğiyle geçimlerini sağlamaktadırlar. Modernleşen dünyada uyum sağlamada zorluklar çekmektedirler. Ormanların tahribatı Çalkan ekonomisi için önemli gelirler olan çam fıstığı ve arıcılığa darbe vurulmuştur. Sayılarının az olmasına ve sürekli asimilasyona rağmen Çalkanlar, geleneksel kültür unsurlarının çoğunu korumuşlardır. Ailelerin ayin ve törenleri önemsemesi, kültürel bir özgünlüğe sahip olduklarını açıkça göstermektedir.

Kaynakça

-[14:38, 6.10.2016] Ali: Очерки культурогенеза народов Западной Сибири. Поселения и жилища. Томск, 1994. Т. 1. Кн. 2. С. 54.                        

-[14:38, 6.10.2016] Ali: Попов А.А. Жилище // Историко-этнографический атлас Сибири. М.– Л., 1961. С. 156. Табл. 15, 1                        

-[14:38, 6.10.2016] Ali: 17Очерки культурогенеза народов : . С. 65.

-Языки коренных народов Сибири. Чалканский сборник. Новосибирск, 2004. Вып. 15. С.102–126

– ов Н.А. Природная среда и охотничье-рыболовческое хозяйство барабинских татар // Особенности естественно-географической среды и исторические процессы в Западной Сибири. Томск, 1979. С. 1129.

 

İçerikler

Saffet Alp Yılmaz

Doktora Öğrencisi, Azerbaycan İlimler Akademisi, Baku / Azerbaycan. saffetalp@gmail.com

Yorumla

Yorum yazmak için buraya tıklayın...