1920 ile 1930 yılları arasında yayınlanan Alman gazetelerini gözden geçirdiğimizde, Mustafa Kemal Atatürk’ün resmine sıklıkla rastlandığını görebiliyoruz. Kullanılan resimler Alman halkının da gittikçe daha yakından tanıyacağı bir sima haline gelmektedir. Duruşu ve keskin bakışlarıyla muhakkak güçlü bir şahsiyete sahip olduğunu gözlemlenmektedir. Atatürk’ün Alman gazetelerindeki ilk fotoğrafları üniforma ve meşhur kalpağı ile birlikte gösterilse de, zaman geçtikçe, kendisi sivil kıyafetler, frak ve silindir şapka ile gösterilmektedir.
Aynı Türkiye’de de olduğu gibi, Batı devletlerinde de Mustafa Kemal’in hayatı ve yaptıkları, yazarın siyasi ve dini bakış açısından ve etnik kişiliğinden ötürü yorumlanmaktadır. Alman gazeteleri çelişkili bir gösteriş sergiliyor: bir tarafta demokratik ve çağdaş bir tavırlı ve yenilikçi Mustafa Kemal; diğer tarafta ise komutan Mustafa Kemal; altında yaşanan mağlubiyetlere sevinen ve burada ki savaşların uzamasını pozitif şekilde ele alınan bir izlenim verilmektedir.
1933 yılını ele aldığımızda ise Nazi rejiminde yapılan propagandalarda (Alman basınına göre) iki milli kahraman olan Hitler ve Atatürk arasındaki benzerlikler ortaya çıkarılmaya gayret edilmiştir. Almanya’nın meşhur diktatörü Hitler, Atatürk’ü “karanlıkta parlayan bir yıldız” olarak nitelendiriyor. Atatürk’e eşi, benzeri görülmeyen büyük bir hayranlık besliyordu. Bunun nedeni ise Atatürk’ün kahramanlık gösterdiği Kurtuluş Savaşı’nda ve sonucunda kurduğu laik Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda arayabiliriz. Nazi dönemi propagandasının merkezinde yer alan Birinci Dünya savaşında yaşanan mağlubiyet ve Alman ırkının üstünlüğü düşüncesi ile Hitler, yasal ve siyasi yollarla güçlenmeye odaklanmıştı. Bunu başarmak için ise Mustafa Kemal Atatürk’ü bir rol modeli olarak gördü ve kullanmaya çalıştı.
Alman basınında yer alan bazı haberlere değinecek olursak:
12 Kasım 1937 günü Türkiye’den haberlere geniş yer verilmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki konuşmasında geçen yenilikleri de ele alan Alman basını, onu reformcu ve yenilikçi bir lider olarak göstermiştir.
10 Kasım 1938 yılında Mustafa Kemal’in vefatı Alman basınında geniş bir yer almıştır. Perşembe sabahı vefat eden Mustafa Kemal hakkında geçmişinde yaşadığı sağlık sorunları ile ilgili bilgilere de yer verilmiştir. Bilgiler arasında 31 Mart’ta ilk defa resmi bir tebliğ de Atatürk’ün bir grip hastalığından sonra istirahate muhtaç olduğu belirtilir. Alman ve Fransız hekimlerin bakımı sonrası kronik karaciğer hastası olduğu dile getirilmiştir. Bunun yanı sıra Atatürk’ün savaşçı yasam arzusun da altı çizilerek, rahatsızlıklarına rağmen devlet işleriyle yoğun bir şekilde ilgilendiği belirtilmiştir.
Alman basını 11 Kasım 1938 tarihinde Atatürk’ün vefatı ile ilgili “Türk milleti Atatürk’ün vefatı ile birlikte büyük liderini ve kurucusunu, insanlık ise büyük bir oğlunu kaybetmiştir” diye üzüntüsünü beyan etmiştir.
19 Kasım 1938 tarihinde ise “Deutsches Nachrichtenbüro” cenaze törenini büyük bir üzüntü ile Türk halkının atasını kaybettiğini anlatır. Bu vefat haberinin üzerine Hitler, Ankara’daki Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne bir başsağlığı telgrafı yollar. Bundan ziyade Atatürk’ün naaşının İstanbul Dolmabahçe sarayından Ankara’ya törenle götürüldüğü ince detayları ile birlikte anlatılıyor.
20. yüzyılın Türkiye Cumhuriyeti’nde (ki günümüzde de çok farklı değil) hilafeti, fesi ve Arap harflerini kaldıran ve daha birçok dini reforma imza atan Mustafa Kemal Atatürk’ü, tutucu yazarlar dini inancı olmayan biri olarak gösterirken; tarafsız düşünceye sahip olanlar, Mustafa Kemal’i bir reformcu ve Türklerin Atası olarak gösterir.
Yazar: Safiye ULUFER
Kaynak:
Stefan Ihrig, Atatürk in the Nazi Imagination, 2014.
Gazeteler: Deutsches Nachrichtenbüro
