Osmanlı dendiğinde hepimizin aklına, bayraklarla, nişanlarla, top ve tüfekler ve tepesindeki tuğra ile birlikte Osmanlı arması gelir. Osmanlının iki simgesinden biridir bu arma, diğeri de aklınıza geleceği gibi padişah tuğralarıdır. Tuğra, Osmanlının kurucusu Osman Bey ve son halife olan Abdülmecid dışında bütün Osmanlığı hanedanlığı tarafından kullanılmıştır. Peki bu tuğra kadar meşhur olan armanın kullanımı o kadar eski mi? Maalesef Osmanlı armasının kullanımı o kadar geriye uzanmıyor. Üstelik ilginç bir hikayesi de var…
Arma İngilizlerden
Kasım 1853’te başlayan Kırım Savaşı, Fransa ve Britanya Krallığı’nın Osmanlı’nın yanında yer almasıyla Rusya karşısında Şubat 1856’da Osmanlı zafer kazanmış, kısa süreli de olsa Fransa, Britanya ve Osmanlı arasında dostluk havaları esmeye başlamıştır. 30 Mart 1856’da imzalanan Paris Antlaşması’nda Osmanlı, toprak bütünlüğü karşılığında bünyesinde bulunan azınlıkların haklarını artırmış ve kısmi de olsa Avrupa devletlerinin iç işlerine karışmasına izin vermiştir. İşte bu antlaşmadan sonra Osmanlı ile ilişkililerini geliştirmeye Fransız imparatoru III. Napoléon tarafından, Osmanlı sultanı I. Abdülmecid’e, Fransa’nın verdiği en yüksek nişan olan Lejyon (Légion d’honneur) nişanını vermiştir.
Fransa’nın bu jesti karşılığında kayıtsız kalmak istenmeyen Britanya Krallığı’nın kraliçesi Victoria’yı harekete geçirmiştir. Victoria Sultan I. Abdülmecid için bir “Dizbağı” nişanı hazırlatmıştır. Ancak nişanı vermek için harekete geçtiğinde bir sorunla karşılaşır. Nişanı ilk defa hazırlayan ve dağıtmaya başlayan İngiltere kralı III. Edward’ın 1348 yılında koyduğu bir kural vardır. Bu kurala göre, “dizbağı” nişanı verilen kişi veya devletin armasının, Windsor Sarayı’nda bulunan Saint George Kilisesi’ne asılması gerekmektedir. Ancak Osmanlı’nın böyle bir arması bulunmamaktadır. Fransa’dan geri kalmak istemeyen Victoria, Prens Charles Young’ı İstanbul’a göndererek Osmanlı için bir arma çalışması yapmasını ister.
II. Abdülhamid’in Arması
Prens Charles Young gerekli araştırmaları yaptıktan sonra Londra’ya dönerek arma için çalışmalar yapmaya başlar. Yaptığı ön çalışma İstanbul’da Sultan’a sunulur ve sultan bu çalışmayı beğenir. Beğenilen çalışma arma haline getirilir ve Saint George Kilisesi’ne asılarak dizbağı nişanı Sultan’a gönderilir. Bu arma, sonradan tahta geçen II. Abdülhamit tarafından 17 Nisan 1882’de devletin resmi arması olarak kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde kullanılan arma da II. Abdülhamit’in tuğrasını taşıyan, orijinali ile ufak değişiklikler gösteren armadır.
Osmanlı Armasında Bulunan Simgeler ve Anlamları
Osmanlı aramasının son şekli II. Abdülhamit’in zamanında son halini almıştır. Resmi arma olarak kullanılan ve günümüzde de rastladığımız arma üzerinde 30 farklı simge bulunmaktadır. Bu simgeler aşağıda belirtilmiştir.
- Tuğranın etrafındaki bu güneş motifi, padişahın güneşe benzetilmesinden ileri gelir
- Abdülhamit`in tuğrası.
- Sorguçlu Kavuk: Osman Gazi`yi ve tahtı temsil eder.
- Yeşil Hilafet Sancağı
- Süngülü Tüfek: Osmanlı ordusunun asli silahı olmuştur
- Çift Taraflı Teber.
- Toplu Tabanca
- Terazi: Şeşper ve asaya asılıdır, adaleti temsil eder.
- (Üstte)Kur`an-ı Kerim (Altta) Kanunnameler.
- Nişan-ı Âli-i İmtiyaz.
- Nişan-ı Osmanî
- Asa ve Şeşper
- Çapa: Donanmayı temsil eder.
- Bereket Boynuzu.
- Nişan-ı İftihar
- Yay
- Nişan-ı Mecidi
- Borazan
- Şefkat Nişanı
- Top Gülleleri
- Kılıç
- Top
- El siperlikli merasim kılıcı.
- Mızrak
- Çift Teber.
- Tek Taraflı Teber
- Bayrak
- Osmanlı Sancağı
- Mızrak
- Kalkan ortasında stilize edilmiş güneş motifi ve 12 yıldız
Saltanatın Kaldırılması ve Yeni Arma Çalışmaları
Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı sonrası kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 308 numaralı kanun ile birlikte saltanat kaldırılmış ve saltanatla birlikte armanın kullanımı da son bulmuştur. 1925’te Maarif Vekaleti (Millî Eğitim Bakanlığı) tarafından açılan yarışmada ressam Namık İsmail’in yapmış olduğu tasarım beğenilmiştir. Çelenk içindeki kalkanın ortasında bulunan ay – yıldız, altında bozkurt ve üst kısmında meşale bulunan bu arma hiçbir resmi alanda kullanılmamıştır. 1930’la birlikte beyaz zemin üzerine kırmızı ay – yıldız arma olarak kullanılmaya devam etmiştir. Son olarak 2014 yılında AKP Milletvekili Zeynep Karahan Uslu tarafından yeni bir devlet armasının tasarlanması için kanun tasarısı sunulmuştur.
