Şair ve Patron tarihçilerin kutbu Halil İnalcık tarafından kaleme alınmıştır. Tam adı “Şair ve Patron Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir İnceleme” olan eser ilk olarak 2003 yılında basılmış ve pek çok baskı daha yapılmıştır. 91 sayfa olan kitap 6 başlıktan oluşmaktadır. Bunlar;
1. Patrimonyal Devlet ve Sanat
2. Osmanlı Saray Kültürünün Gelişmesi ve Osmanlı Divan Şu’arası
3. Patron ve Klasik Şiirde Sanat Anlayışı
4. Şu’ara Tezkirelerinde Şair ve Patron
5. Fuzuli ve Patronaj
6. İn’am Defterlerinde H. 909-917 Yıllarında Bağış Alan Şairlerin Menşei ve Mesleği
Patrimonyal devlet mutlak hâkimiyete sahip olan tek bir adamın/hükümdarın yönettiği devlet demektir. Hükümdarın gücünü kısıtlayan hiçbir kişi ya da kurum bulunmazken, hükümdarın gücü mutlaktır. Bu toplumlarda rütbe ve mertebe hükümdar tarafından verilip alınır ve her şey hükümdara aittir. Osmanlı toplumu da patrimonyal bir toplumdur.
Matbaa, geniş dağıtım ağları ve internet gibi imkânlar yokken, edebi ve ilmi eserlerin yazarları geçimlerini sağlamak için hükümdar ve seçkin bir sınıfın desteğine muhtaçtı. Bu sebeple Osmanlı Devleti’nde güzel olan şiir saray ileri gelenleri ve padişahın iltifatına mazhar olan şiirdi. Bu sebeple kasideler, gazeller, naatlar vb. padişaha sunuluyor, padişahın övgüsü alınmaya çalışılıyordu. Çünkü padişahın övgüsü bazen kadılık gibi önemli bir mertebeye getirilmek bazen de gümüş ya da altın ile mükafatlandırılmak manasına geliyordu.
Osmanlı sarayında da Selçuklu sarayında olduğu gibi işret meclisleri düzenleniyordu. İşret meclislerinde şairler şiirlerini padişaha sunma fırsatı buluyor ve eğer padişah şiiri beğenirse şair mükâfatlandırılıyordu. Bu meclisler üç gün, beş gün ya da on gün sürebiliyordu. Sakiler sürekli şarap getiriyor, şairler sarhoş oluyordu. “Şairler için şarap, sufiler için haşiş mubah idi.” (sayfa 28)
Daha fazlası için kitabı okumanızı öneririz.
Not: Fuzuli minyatürü TDV İslam Ansiklopedisi’nden alınmıştır.
