Araştırmacı yazar Dr. Shurubu KAYHAN
Kımız Türk halklarının milli içeceği olup kısrak sütünden yapılır. Tadı ekşidir, mayalanarak hazırlanır. Kımız göçebe Türk halklarının en eski dönemlerden beri kullandığı içecekleridir.
Orta Asya (Türkistan), Rusya’nın Güney Doğu bölgeleri ve Karadeniz’in Güney bölgelerindeki halklarda sık karşılaşır. Kımız hakkındaki ilk bilgiler m. ö. 5. asırda yaşayan eski Yunan tarihçisi ve seyyar Herodot tarafından belirtilmiştir. Onun yazılarında kımız göçebe Skiflerin özel yöntemleri ile hazırladıkları kısrak sütü içeceğidir. Bu göçebe halk kımızın hazırlanmasının sırrını titizlikle gizlemişlerdir. Sırı açanların gözleri kör edilmiş. Marko Polo (1254-1324) kımızı Tatarların sevdiği içecek olarak belirtip beyaz şarap ile kıyaslamıştır. Slav kaynaklarına göre İpatev yıl naemelerinde 1182 de Igor Severskiyin Polovtsian kabilelerinin kımız içip sarhoş olan muhafızlarından kaçtığı söylenir. Kımız en eski tarihlerden günümüze kadar bir çok halkların, özellikle de Türk halklarının ve onların en yakın komşularının çok sevdikleri bir içeceği olarak gösterilir. Bilindiği gibi Tatar ve Moğollar Rus istilasından önce de kımız kullanmışlardır. Kırgız, Kazak ve Başkurt Türkleri’nde de çok eskiden beri kımız milli içecek olarak bilinmiştir.
Zamanla göçebe halklar kımızı kısrak sütünün dışında deve ve inek sütlerinden de elde etmişlerdir. Bunu ilk yapanlardan biri de Kalmuk halkıdır. Başkurt Türk’leri kımızı sadece kısrak sütü olarak kabul ederken, Kazak ve Türkmenler deve sütünü de kımız olarak algılarlar.
Kımızın İçerikliliği ve Kullanış Şekli
Kımız yeni sağlan kısrak sütünün daha önce hazırlanmış olan kımızdan maya alınarak eklenip, deri yada tahtadan yapılmış derin bir kapta aralıklarla karıştırılarak bekletilip hazırlanmasından elde edilir. Bu süreç kımızın mayalanma aşaması olup ekşi bir tat alır. Bekletilen mayalanmış süt belli bir zaman sonra içmeye hazır hale gelir. Kımız vücuda canlılık ve güç verir. Sindirim sistemini ve kan dolaşımını düzenler, sinir sistemine de olumlu etki eder. Eski dönemlerde kımıza “Kahramanların içeceği” demişlerdir. Bu içecek hasta bir vücudun tekrar düzeltilmesinde bu dönemi hızlı atlatmasına yardımcı olur. Kımız açlığı ve susuzluğu giderir tokluk hissi sağlar. Mide ve sindirim sistemi organlarının çalışmasını düzenler. Vucudaki kanı temizler. Kanser tedavilerinde etkilidir. Hiç bir yan etkisi bulunmamakla birlikte, çocuk, yetişkin ve yaşlılarda olumlu etki yaratır. Mayalanarak yapılış şeklinden kaynaklanan uyuşturma ve sarhoş yapma özelliğine sahiptir. Kısrak kımızının besin içerikliliği: protein, yağ ve karbonhidrattan oluşur.
Kımız Türk halklarının ortak mutfak kültürünün baş örneklerinden olup, milli değerlerin en önemli simgesidir.
Dr. Shurubu KAYHAN
