ABD Müzik ve Futbol Tarihinde İki Türk: Ertegün Kardeşler

Son zamanlarda 2016 Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi Bob Dylan’ın Türklüğü hakkında yazılıp çiziliyor. Bob’ın hatıratları arasında anneannesinin Kars – Kağızmanlı ve soyadının Kırgız olduğu kayıtları vardır. Fakat bu geçmişin ne kadar doğru olduğu belirsizdir.

Bob Dylan’ın bu söylentilerine karşın bu yazıda Bob Dylan’ın henüz küçük olduğu döneminde ABD Caz ve Rock müziğine yön veren Türklerden bahsedeceğim;

Münir Ertegün; bu isim Türk siyasi tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. Özbekler Tekkesi mensuplarından ve Kurtuluş Savaşı’na doğrudan katkı yapmış olan Münir Ertegün cumhuriyetin ilk yıllarında Mustafa Kemal Atatürk tarafından sırasıyla İsviçre ortaelçiliğine ardından Fransa, Büyük Britanya ve ABD büyükelçiliklerine atandı.

 

ABD Büyükelçiliği’ne atanmasının ardından ABD’deki konsolosluğa yerleşen Ertegün ailesinin iki oğlu Nesuhi ve Ahmet, eğitimlerine ABD’de devam etmiştir. Anneleri Hayrünnisa Hanım’ın klavye ve yaylı çalgılar ile müzik geçmişi olmasından dolayı oğullarının da müzik aşkıyla büyümesine katkıda bulunmuştur.

 

Nesuhi bu doğrultuda caz müzik eğitimine Londra’da başlamış; Ahmet ise 14 yaşına geldiğinde annesinin kendisine hediyesi olan müzik kayıt-kesme makinesiyle zaman geçirmeye başlayarak müzik hayatlarına atılmışlardır. Daha sonra Vaşingtın’da Billie Holiday-Louis Armstrong gibi duayen müzisyenleri takip etme imkanı yakalamışlardır.

1944 yılında babaları Münir Bey’in ölümü üzerine 1946 yılında Münir Bey’in naaşı ABD başkanı Truman tarafından USS Missouri savaş gemisi ile Türkiye’ye nakledilerek ABD-Türkiye arasındaki dostluk bir üst seviyeye çıkmıştır. Münir Bey’in yokluğunda Nesuhi Kaliforniya’ya gider orada kayıt dükkânı sahibi olan Marili adlı bir bayanla evlenerek Hilal Kayıt Şirketi’ni (Crescent Records) kurarlar.

Aynı dönemde kardeşi Ahmet arkadaşları ile birlikte gospel, caz ve R&B müzikleri tabanında bir kayıt şirketi kurarlar. Bu şirket ise aile diş doktorları olan Dr. Vahdi Sabit tarafından finanse edilir. Bir kaç başarısız kayıtlar ile müzik hayatına başlayan Atlantic Records 1950lere geldiğinde Nesuhi de bu şirketin ortaklarından biri olur ve sonraları ABD müzik hayatına damga vuracak olan Ruth Brown, Big Joe Turner ve Ray Charles gibi müzisyenleri bünyesinde barındırır.

Ertegün kardeşler bu dönemde adından söz ettirmeye başladıklarında Caz müziği R&B müzik ile harmanlayarak ortaya farklı bir blues ve caz stilleri ortaya çıkarmış ve bu tarz tüm ülkeye yayılmıştır. Atlantik Kayıt Şirketi (Atlantic Records) yapımcı Tom Dowd’ın yardımları ile yüksek kaliteli müzik kayıtlarına başlayarak müzik kayıtları tarihinde 1957 yılında ilk defa stereo (çift kanal) müzik kaydını başarmış ve 1958 yılında ise 4 kanallı daha sonra da 8 kanallı çoklu kayıt işlemlerini başarıyla geliştirmişlerdir.

Ahmet Ertegün “A. Nugetre” (tersten Ertegün) mahlasını kullanarak Big Joe Turner ve B.B. Kings’in repertuvarına da girecek olan blues şarkıları yazmıştır. Bu şarkılar arasında Chains of Love, Sweet Sixteen ve Mess Around adlı ünlü parçalar bulunmaktadır.

Ertegün kardeşler Atlantic Records altında Ray Charles, Led Zeppelin, Jimmy Page, Rolling Stones ve Eric Clapton gibi müzisyen ve grupları dünya müziğine kazandırmış ve müzik sektöründe çığır açmışlardır.

Bununla yetinmeyerek ABD’de New York Cosmos futbol kulübünü kurarak ABD’ye futbol kulübünü ihraç etmişlerdir. O dönemlerde bu kulübün çatısı altında büyük futbolcular Pele, Carlos Alberto ve Beckenbauer de top koşturmuşlardır.

Ahmet Ertegün 1991 yılında Boston’daki Berklee Müzik Okulu’ndan onursal doktora ünvanını, 1993 yılında da Sanat ve Bilim Kayıtları Ulusal Akademisi’nden (National Academy of Recording Arts & Sciences) bir ödül aldı ve 2000 yılında ABD Kongre Kütüphanesi tarafından “Yaşayan Efsane” ünvanıyla onurlandırıldı. Haziran 2006’da 40. Montreux Caz Festivali’nin açılış konseri kendisinin onuruna verildi.

“Atlantic Records’u kurmamızın sebebi, müziklerini beğendiğimiz birkaç şarkıcı ile kontrat imzalamak ve satın almak isteyeceğimiz albümlerini çıkartmaktı. Açıkçası asla çok eğlenceli bir şeyler yaparak para kazanabileceğimi düşünmedim. Yanılmış olduğum için çok mutluyum.” Ahmet Ertegün

Ertegün, ABD’li ünlü caz yorumcusu Ray Charles’ın 1952-1959 yılları arasında seslendirdiği kayıtlardan derlenen “Pure Genius: The Complete Atlantic Recordings” adlı koleksiyonun yapımcısı olarak “en iyi tarihi albüm” kategorisinde Grammy Müzik Ödülleri‘ne aday gösterildi. Daha önce üç farklı alanda Grammy Ödülü kazanmış olan Ertegün, 2006 yılı töreninde “icon” adı verilen Onur Ödülü’ne layık görüldü. Bu ödül, müzik dünyasına emeği geçen kişiler için ilk kez verilmeye başlanmıştı. Ertegün ödülünü alırken tek cümle söyledi: “Bana bu imkânı tanıyan Amerika’ya ve sevgili öz vatanım Türkiye’ye teşekkür ederim.”

Nesuhi Ertegün 1898 yılında 71 yaşındayken kanser operasyonu sırasında hayatını kaybetmiştir.

Ahmet Ertegün 2006 yılında Rolling Stones tarafından verilen konserde ayağı kayarak düşmüş ve yaralanmış. Hastaneye kaldırıldığında ise hayata gözlerini yummuştur. Şu an Nesuhi ve Ahmet Ertegün anne ve babaları ile birlikte Özbekler Tekkesi mezarlığında yatmaktadırlar.