SUZANE, el işlemeli bir kumaş dikişi sanatıdır. Farsça “iğne” manasına veren ”سوزن” (Suzan) kelimesinden ortaya çıkmıştır. Büyük kumaş üzerinde çizilmiş nakışlara iğne ile dikilerek bezek verilir ve bu iş için çok zaman ayrılır ve gözün nuru sarf edilir. Suzaneler, tabiat güzelliğinin insan eliyle kumaş üzerinde nakşedilmesi, duyguların desenlerde, renklerde yansımasıdır. Özbekistan, Tacikistan, Kazakistan ve Türkistan’ın diğer ülkelerinde el işi sanatları kapsamında yaygın olan suzane sanatı, güzel dekorasyonları ve ince işçiliği ile son derece değerli hale gelmiştir.
Suzane tarihi çok eski devirlere kadar dayanır. 15. yüzyılın başlarında, Timur devletinde bulunan Kastilya kıralı elçisi Rui Gonsales de Clavijo, muhtemelen suzanenin çeşidi olanbu tür işlemeli kumaşlardan bahsetmiştir. Günümüzde en eski suzane örnekleri 18. yüzyılın sonlarına ve 19. yüzyılın başlarına aittir.
Suzaneler sembolik bir ehemmiyete sahiptir. Türkistan’da geleneksel olarak gelin çeyizlerinin önemli bir parçası sayılır. Gelin adayları veya gelin anneleri bizzat damat için suzaneler işlemiş ve düğün gününde sahibine hediye edilmiştir. Bu şekilde suzaneler, gönüllerin bağlanmasını temsil eder ve şans, mutluluk, sağlık, uzun ömür ve nesillerin bereketinin sembolleri olarak evlerin yanı sıra hayalleri de süsler.
Suzaneler pamuk bazen ise ipek kumaşlardan yapılır. Desen ilk olarak dar portatif tezgâhlarda işlenmeden önce kumaş üzerine çekilir. Genellikle iki veya daha fazla parça halinde işlenir, bu şekilde birleştirilmeden önce birden fazla kişi tarafından üzerinde çalışılabilirler. Suzanele, eski zamanlardan beri safran, ceviz, fıstık, fındık, ağaç mantarı gibi bitkilerden elde edilen boyalarla renklendirilmiş, ancak son zamanlarda suzaneler için geleneksel renklerden farklı olduğu düşünülen sentetik boyalar kullanılmaktadır.
Suzanelerde tambur, basma, zincir gibi geleneksel dikiş desenleriyle Türkistan tabiatı güzelliği aksettirilir. Cennet yurdun güneşi, ayı, çiçekleri, ağaç ve çiçek yaprakları, meyvelerden özellikle üzüm ve nar desenleri, bazen balık ve kuşlar ve yine daha çok çeşitli desenler kumaşlar üzerinde canlandırılmıştır. Türkistan halkı suzanelerdeki motiflerin ruhsal güçlerle eşleştiğine, sahiplerini koruduğuna veya güç sağladığına hatta mutluluklarına sebep olduğuna inanıyorlardı.
Suzane sanatının coğrafi kökenlerini belirlemek zordur. Göçebe kültürünün bir parçası olsa da Özbekistan, suzane sanatının geliştirilmiş merkezi olarak kabul edilir. Suzane, çok çeşitli motiflere sahiptir, ancak esas desenlerini yansıtan özel motifler Türkistan’daki bazı bölgelere özgüdür. Buhara suzaneleri tırtıklı yaprakların sarmaşıklarını ve kırmızı renkli çiçekleri tasvir eder. Fergana suzanesi oldukça stilize edilmiş çiçek motiflerine sahiptir. Taşkentliler kırmızı yıldız madalyonlarla tanımlanırken, Semerkant’daki suzaneler doğal çiçeklere sahiptir. Uratepe desenlerinde tırtıklı yapraklar ve yıldız benzeri madalyonlar daha baskın bulunurken, Şehrisabz suzaneleri ise çok çeşitli renklerde çiçek ve sebzelerle kaplıdır.
Yorumla