Yazar: Mahir Erdem Say
Kafkasya dünya coğrafyasında birçok etnik grubu bir arada içeren nadir yerlerden birisidir. Bu bölge ticaret ve göç yolları üzerinde bulunan bir yer olduğundan dolayı çeşitli ırkların karıştığı bir yer olmuştur. Çarlık ve Sovyet Rusya döneminde yaşanan sürgünler ile nüfus yönünden azalma ve dağınıklık gelişse de bu durum değişmemiştir. Kafkas halklarını etnik açıdan genel olarak sıralamamız gerekirse:
- Yerli Halklar;
Adige, Abhaz, Abaza, Çeçen, İnguş, Gürcü, Dağıstan halkları Hint – Avrupa Halkları;
Ermeniler, İrani halklar, RuslarTürk Halkları;
Azerbaycan Türkleri, Karaçay, Malkar, Kumuk, Nogay, Ahıskalılar, Türkmenler
Kafkasya’nın etnik olarak oldukça zengin bir coğrafya olması araştırmacıları cezbetmesinin yanı sıra birçok zorluğa da sebep olmaktadır. Kafkas halklarının iç içe bulunan kültürel yapıları araştırmacılar için çeşitli ayrım sorunları yaratabilmektedir. Özellikle etnik çeşitlilik olarak yoğun bir bölge olan ve çeşitli otonom devletlerden oluşan Kuzey Kafkasya genellikle ortak kültürel değerleri benimsediğinden dolayı gruplar arası sahiplenme sorunu yaşanmaktadır.
Bu duruma örnek olarak “Nart Destanlarını” verebiliriz. Kuzey Kafkasya halklarının yüzyıllarca olan birikiminden doğan Nart destanları; Adige, Abhaz, Abaza, Oset, Karaçay, Malkar, Kumuk Çeçen, İnguş halklarının ortak mirasıdır. Böyle olmasıyla birlikte her etnik grup destanlarının yaratıcısı olarak kendilerini gösterme eğilimindedir. Bu eğilim her ne kadar olsa da Nart destanlarının en geniş varyantları Adigeler arasında bulunmaktadır. Adigeler arasındaki bu varyantlar eski Yunan mitolojisiyle benzer yönler taşımaktadır.
Etnik unsur olarak oldukça zengin olan bu coğrafya haliyle birçok dili de barındırmaktadır. Bu durumla birlikte Kafkasya coğrafyasında araştırma yapacak kişiler için çıkan zorluklardan birisi de dil sorunudur. Özellikle bu durum yine Kuzey Kafkasya için geçerlidir. Rusçanın yanı sıra Kafkas halklarından yaygın olan bir grubun dilini bilmek yarar sağlayacaktır. Bu dillerden özellikle fonetik olarak oldukça zengin ve öğrenimi zor olan Abhaz – Adige dilleri göze çarpmaktadır.
Kuzey Kafkasya’nın yanı sıra Güney Kafkasya da tarih boyunca birçok siyasi, dini çekişmenin yaşandığı bir bölgedir. Günümüzde bu bölge de bağımsız olarak Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan devletleri bulunmaktadır. Bu devletler arasında siyasi mücadele günümüzde de devam etmektedir. Kuzey Kafkasya’daki otonom devletler ise çok yoğun olmamakla birlikte bağımsızlık rüzgarından etkilenmektedirler. Günümüzde Adigeler başta olmak üzere sürülmüş halklardan vatanlarına geri dönüşler yaşansa da çoğu bunu mantıklı bulmayarak veya cesaret edememe gibi nedenlerden dolayı tercih etmemektedirler.
Devamı sonraki yazılarda.
Yorumla