DÜŞÜNCE Tarih TOPLUM

Yaz Bayramı: Sabantuy

Sabantuy Bayramı, Orta İdil boylarında yer alan toplumların kutladığı bir yaz bayramıdır. Daha çok Tatar Türklerinin millî bayramı olarak kutlanmaktadır. Tatar Türkleri, Sabantuy bayramını karın eridiği günlerden ve bahar ekini ekilinceye kadar geçen süre içerisinde kutlamaktadırlar (Çetin, 2017:871).

Sabantuy bayramı, baharın gelmesi, doğanın uyanması ve ekinle olan ilişkisinden dolayı haziran ayında toplumun ileri gelenlerinin belirlediği bir tarihte kutlanmaktadır (Aksoy, 2020:206). Bu bayramın yapılacağı gün, gelecek yeni yıla, karların erimesine ve toprağın ekin işlerine hazır olma durumuna göre seçilmekte ve hâlâ günümüzde de devam etmektedir.

Sabantuy bayramı büyük bir bayramdır. Bu bayram için yapılacak olan hazırlıklar iki aşama da meydana gelmektedir: Bayram öncesi yapılan hazırlık ve bayram sırası etkinlikleri. Bayram öncesi yapılan hazırlıkta kadınlar evlerini temizlerler. Erkekler ise avluyu temizlerler (Çetin, 2017:871). Bu bayrama özel bol bol yiyecek ve içecek hazırlanır. Hazırlıkların bol yapılması, hasatların da bol ve iyi olması şeklinde yorumlanmaktadır. Bu esnada çocuklar ise ev ev dolaşarak yiyecek toplarlar ve aynı zamanda mâni söylerler (Çetin, 2017:871). Bayram öncesi çocuklara ikramda bulunulur. Bayram sırasında ise insanlar meydanda toplanır ve çeşitli oyunlar oynanır. Sabantuy bayramı sadece Tataristan’da değil, Rusya’da, çeşitli Türk Cumhuriyetleri”nde ve yurt dışında Tatar Türklerinin yaşadığı her yerde kutlanmaktadır. Tatar Türkleri’nin Türkiye’de  yoğun yaşadıkları yer olan İstanbul, Eskişehir ve Kütahya’da millî benliklerini ve kültürel değerlerini gelecek kuşaklara aktarmak için her yıl haziran ayında bu bayramı kutlamaktadırlar.

Tatar çocukları tarafından söylenen mâni örneği (Çetin, 2017:872):

Där, där, därägä                                Der, der, dereye

İrtä torıp botqağa.                             Erken kalkıp lapaya.

Berseköngä-kükäygä,                       Yarından sonra– yumurtaya,

              Annan qala-sörängä.             Sonra ise bayrama.

Qarğa äytä qar-qar                            Karga der ki kar-kar

Tuyım citte, barr, barr,                      Düğünüm var, var, var,

Yarma, kükäy alıp bar,                     Bulguru, yumurtayı götür,

Sıy, mayıñnı salıp bar,                      Sığ, yağını koy götür,

Äpäy, iteñ tağıp bar,                          Ekmek, etini de götür,

Barr, barr, barr.                                Var, var, var.

 

Sabantuy bayramı zamanında söylenen şarkılar günümüzde artık bilinmemektedir. Ancak ekinler köklendiği zaman söylenilen bir şarkı günümüze dek gelmiştir (Çetin, 2017:876):

Cir atası – cirän saqal!                     Yer atası sarı sakal!

Cir anası – asıl bikä!                         Yer anası, asil hanım!

Tübäsenä tuqlığın bir                       Tepesine tokluğu ver,

Tamırına nıqlığın bir,                       Köklerine sağlamlığını ver,

İl östenä mullığın bir,                       İl üstüne bolluğunu ver,

İl eçendä bezgä dä bir!                      İl içinde bizlere de ver!

Başlıyq teläkne, –                               Başlayalım dileği,

Kütärik beläkne, –                             Kaldıralım bileği,

Koyaş, şahit bul!                               Güneş, şahit ol!

 

Kaynakça

Aksoy, Ö. (2020). Tataristan’ın Kukmara Rayonu Mamaşir Köyünde Sabantuy Bayramı. İdil-Ural Araştırmaları Dergisi, 225-237.

Çetin, Ç. Z. (2017). Kazan Tatarlarının Kültürel Kimliğinin Oluşumunda Sabantuy Bayramı. 38. ICANAS Kongresi Bildirileri Kitabı, (s. 869-878). Ankara.

 

Tuğçe Burcu Demir

Erciyes Üniversitesi/ Yeni Türk Dili Yüksek Lisans

Yorumla

Yorum yazmak için buraya tıklayın...