Antropoloji Arkeoloji ARKEOLOJİ & TARİH Tarih

İlginç bilgiler ve mekânlar: Tuva Por Bajın

Tuva Cumhuriyeti’ nin güneydoğusunda bulunan Por Bajın adlı tarihi yapıt (пор бажың), Tere-gölünün ortasında bulunmaktadır.

<por bajın> “balçık ev, kil ev, pişirilmiş topraktan ev” anlamlarına gelmektedir. Bir adacığın üzerinde bulunan bu tarihi eser, görenleri şaşkınlık içinde bırakarak kendine çekmektedir. Gerek konumu gerekse tarihi bakımından birçok araştırmalara maruz kalmıştır. Bu yapıt Böğü Kağan’ın yönetim zamanında yapıldığı düşünülmektedir ( 8. yy). 1891 yılında Minusinsk Müzesi’nin bir çalışanı olan Dmitry Aleksandrovich Klements tarafından ilk kez açılmıştır. Arkeolojik çalışmalar neticesinde burasının Budist tapınağı, Maniheist manastır, saray ya da kale olabileceği üzerinde varsayımlarda bulunulmuştur. Ayrıca bu anıtın bir yangın sonucunda bu hale geldiği de yine bu araştırmalar sonucunda ortaya çıkmıştır.

Konumuzu daha da derine indirelim. Bilindiği üzere Karbon 14 metodu tarihlendirme, nesnelerin (bünyesinde organik madde bulunduran) yaşını belirlemek için kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem tarih ve arkeoloji bilimlerine birçok konuda açıklık getirmiştir. Bu yöntem  Por Bajın için de kullanılmıştır. Ahşap kalıntılar üzerinde uygulanmaya başlanan Karbon 14 metodu ile, bu odunun (ahşap kalıntısının) MS 777 yılında kesildiği kesinleşmiştir. İnşaat, bu tarihe yakın bir zamanda yapılmaya başlandı. Bununla birlikte dönemin hükümdarı Bögü kağanın maniheizme geçişi ve bu geçişe duyulan isyandan dolayı 2 yıl sonra öldürülmesi bu yapıtın bir Maniheizm manastırı olabilirliği konusunda yeni bir bakış açısı ortaya koyuyor. Böylece bu mimari yapının, bu isyan sonrasında hiç kullanılmamış olmasının yanıtı bir manastır ya da tapınak olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.  “Ayrıca Hem 1950’lerde hem de 2007-2008 yıllarında yapılan arkeolojik kazılar, sitenin inşaatından sonra neredeyse tamamen terk edildiğini ve seyrek arkeolojik buluntuların inşaat tarihini iyileştirme fırsatı vermediğini ortaya koydu.” [1]

Yukarıda bu mimari yapının 8. yüzyılda Bögü kağan tarafından bir Maniheist manastırı olabilirliği konusunda yapılan çalışmalar hakkında bilgiler verilmiş olup tam anlamıyla çözüme kavuşmayan soruların varlığı, bu yapıtın takipçileri olan bizleri daha çok araştırmaya davet ediyor. Bu mimari yapıtın tamamen arkeolojik kazılar sonucunda gün yüzüne çıkarılıp tarihin arka perdesinden öne çekilmelidir. Bu tarihi yapıtın neden, nasıl, hangi amaçla ve kim tarafından yapıldığı tam olarak tespit edilip açık hava müzesi olarak sergilenip turizme kazandırılabilir.

 

Kaynakça

M. Kuitemsa, A. Paninb, A. Scifoa, I. Arzhantsevad, Y. Kononovc, P. Doevef, A.Neocleousg, and M. Deea “Radiocarbon-based approach capable of subannual precision resolves the origins of the site of Por-Bajin”

https://www.pnas.org/content/117/25/14038

https://www.pnas.org/content/117/25/14038.short

Not

[1] “Archaeological excavations both in the 1950s and in 2007–2008 revealed that the site was almost completely abandoned after its construction, and the sparse archaeological finds afforded no opportunity to refine the construction date.” (https://www.pnas.org/content/117/25/14038 )

Hatice Karakaya

Erciyes Üniversitesi- Türk Dili ve Edebiyatı Lisans
Erciyes Üniversitesi-Avrasya Araştırmaları- Yüksek Lisans Öğrencisi
Göçebe Dergisi redaksiyon& yazar

Yorumla

Yorum yazmak için buraya tıklayın...