Çin’de Kağıdın icadı
Çin’de gerçekleşen dört büyük icattan biri olan kağıdın icadı ile medeniyete doğru bir adım daha atılmıştır. Dünya’da ipek böcekleriyle uğraşılan ilk bölgelerden birisi de Çin’de ipek kozalarından ipek kumaş üretimi esnasında arta kalan kozalar ile bez türü malzemeler yapılırken bambu ipliğin üzerinde özürler kalır. Bir kaç tıkaçlama işleminden sonra ipliğin üzerinde bir katman ortaya çıkar; bu katman belli bir süre havalandırıldıktan sonra yazı yazılabilme kıvamına gelir. Anlaşılacağı üzere, Çin’de kağıt üretimi ile ipekçiliğin bağlantısı vardır.
Doğu Han Beyliği çağında (M.S. 105) yaşamış Cai Lun (Tsai Lun); ipek kumaş üretimi ile bağıntılı olan kağıtların pahalı ve üretimin yavaş olmasından dolayı ağaç kabuğu, balık ağı, kumaş ve çalı çırpı üzerinde ipek üretimi ile ilgili tüm bilgi ve tecrübelerini kullanarak yazmaya uygun daha ucuz sak lifi kağıtlar üreterek halk arasında kağıt kullanımını yaygınlaştırmıştır. Bu kağıt türüne “Tsai Lun Kağıdı” denmiştir.
Yöntem
Eski çağlarda Mısır’da papirus, Avrupa’da koyun derisi, Çin’de ise ipek kağıt, defter için kullanılan ipek kumaş ve Tsai Lun kağıdı türleri bulunmaktadır. Bu kağıt türlerinin arasında sak lifinden üretilen Tsai Lun kağıtları insanlık tarihinde büyük bir yer edinmiştir. Bu üretim şekli günümüze kadar etkisini sürdürmüştür. Tarihi kayıt tutanlar ve bu kayıtları inceleyen bilim kişilerine göre sak lifi parçalara kesildikten sonra kaynatılıp durulanır. Durulanmış lifler havanda dövülür ve perde şeklinde asılıp kurumaya bekletilir. Kuruduktan sonra Tsai Lun kağıdının üretimi tamamlanmış olup kullanılmaya hazır hale gelir. Bu aşamalar klasik Çin kağıdına özeldir. Mısır’daki papirüs, Avrupa’daki koyun derisi kağıtlarının ana maddesi aynı olup geliştirme ve modifikasyonları sınırlıdır. Bu kağıtların yerini tekrar tekrar kullanıma hazır olabilen Çin kağıtları almıştır. Bugün bile kağıt yapımında bu yöntem kullanılmaktadır.
Kağıdın Tarihsel Gelişimi
Yaklaşık 3500 yıl önce Çin’in Shang Çağı’nda (Şang) yazı yazmak için kaplumbağa kabukları kullanılmıştır. İlkbahar – Sonbahar Çağı’na gelindiğinde (M.Ö. 700-400 civarı) bambu yazıtların kaplumbağa kabuklarının yerini aldığını görüyoruz. Savaşan Beylikler çağında yaşamış ünlü düşünür Hui Shi (Hui Şı) bambu ve kaplumbağa kabuğu kitapların ağırlığından dolayı her taşıma esnasında araç kullanmak zorunda kalmıştır. Batı Han Beyliği döneminde ise ipek kağıtlar kullanılmıştır. Fakat bu ipek kağıtlar her ne kadar yazım için gayet uygun olsalar da hem okuma işleminin zorluğundan hem de pahalı oluşundan Tsai Lun kağıtları icat edilmiştir.
Kağıt üretimi 7. Yy’da Korya’dan (Kore) Japonya’ya geçmiş, 8. Yy’da ise Arap Yarımadası’na ulaşmıştır. Avrupa ancak 12. Yy’a gelindiğinde Çin icadı olan kağıtların üretimine başlamıştır.
Yorumla