Tarih

Şehzade Sancakları: Amasya ve Manisa

Amasya Kalesi

Amasya ve Manisa hemen hemen aynı tarihler aralığında şehzadelerin sancakbeyi olarak tayin edildiği ve şehzadelerin eğitim gördüğü yerler olarak kullanılmışlardır. Amasya’ya ilk olarak 1386 yılında Yıldırım Bayezid sancakbeyi olarak atanmıştır. Son olarak atanan sancakbeyi ise 1566 yılında atanan ve sonradan padişah olan III. Murad’dır.

Manisa’ya ilk olarak 1390 yılında Süleyman Çelebi sancakbeyi olarak atanmıştır. Manisa’ya son olarak atanan sancakbeyi ise 1583 yılında atanan ve sonradan padişah olan III. Mehmed’dir.

Amasya

Amasya’da, şehzadeler dönemi ilk sancakbeyi olarak atanan Şehzade Yıldırım Bayezid ile başlamıştır. 13. yüzyılın son çeyreğinde, Anadolu’da Kadı Burhanettin, Candaroğulları ve Karamanoğulları beyliklerinin Osmanlı devleti aleyhine faaliyete geçmeleri üzerine 1386 yılında I. Murad Anadolu’da bu beyliklere karşı fetih hareketlerine girişti. Candaroğulları beyliğini hâkimiyeti altına alan I. Murad; Osmancık, Gümüş ve Amasya’nın Osmanlı egemenliğini kabul ettiklerini bildirmeleri üzerine bölgeye şehzadesi Yıldırım Bayezid’i gönderdi. 1386’da Şehzade Bayezid Amasya’ya gelerek Amasya Beyliğini Osmanlı devletine bağladı. I. Murad zamanında merkezi Amasya olmak üzere kurulan “Rum Eyaletinin” ilk sancakbeyliğine Şehzade Bayezid atandı. Böylece Amasya’da “Çelebi Sultan”lar dönemi başlamış oldu. Amasya, eyaletin diğer sancaklarından farklı olarak Osmanlı tarihine yön veren birçok şehzadenin yetiştiği “şehzade sancağı” olması dolayısıyla ayrı bir önem arz etmektedir. Bir yerleşim yerinin şehzade sancağı olabilmesi için bazı farklı özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bunlar; o sancağın uç bölgesi olması, eski Anadolu Beyliklerinden birine başkentlik yapması ve tarih, kültür, medeniyet ile ticaret merkezi konumunda bulunmasıdır.

Amasya, XVI. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlıların doğu sınırında stratejik bir merkez konumunda idi. Hem Danişmentlilere merkezlik yapmış hem de Anadolu’nun Türkleştirilme ve İslamlaştırılma faaliyetlerinin yansıdığı merkezlerden birisi olmuştur. Aynı zamanda uzun tarihi geçmişinde, medeniyetler şehri olarak her dönemin kültür ve medeni özelliklerini yansıtmasından dolayı hanedana mensup şehzadelerin idari tecrübe kazanmaları amacıyla gönderildikleri sancakların başında yer almıştır. 16. yüzyıldan itibaren İstanbul’a yakın olan şehzade merkezlerinin öneminin artması ve şehzade III. Murad‘ın sancak beyliğinden sonra Amasya şehzade sancağı olma özelliğini yitirerek, coğrafi konumu itibariyle zamanla önemini kaybetti. Yaklaşık olarak 182 yıl şehzadelere ev sahipliği yaptı. Fakat kuruluşundan itibaren daima kral, şehzade, beylerbeyi ve eyalet valisi gibi devletlerin üst düzey idarecilerinin görev yaptığı bir şehir oldu

Osmanlı şehzadelerinden Amasya’ya görevlendirilen son sancakbeyi, 1566’da II. Selim’in padişah olmasıyla gönderdiği yirmi bir yaşındaki oğlu Şehzade Murad oldu. Amasya bu yıllarda Celali isyanlarının yan sıra medrese öğrencilerinin çıkardıkları karışıklıklardan oldukça etkilenmişti. Bu sebeplerden dolayı Amasya’da bir buçuk yıl kadar kalan Şehzade Murad, buradan Manisa’ya tayin edildi. Böylece Amasya’da Şehzadelerin sancakbeyliği dönemleri sona erdi. Bunda İstanbul’a yakın olan şehzade sancaklarının öneminin artması etkili oldu. Amasya başkentten uzak olması hasebiyle, XVI. yüzyılın ortalarından itibaren bu özelliğini kaybetti. Bundan sonra merkezden tayin edilen sancakbeyleri tarafından idare edilmeye başlandı.1

Amasya’da Sancakbeyliği yapan şehzadeler;

1386 Yıldırım Bayezid (I.Bayezid)
1389-1402 Çelebi Mehmed (I.Mehmed)
1415-1421 Şehzade Murad (II.Murad)
1435- Şehzade Ahmed Çelebi
1438- Şehzade Mehmed (Fatih)
1442- Şehzade Alaeddin
1454-1481 Şehzade Bayezid
1481-1511 Şehzade Ahmed
1511-1512 Şehzade Murad
1538-1552 Şehzade Mustafa
1557-1558 Şehzade Bayezid
1566- Şehzade Murad (III.Murad)2

Manisa

Manisa merkeze yakın olan bir sancak olması sebebiyle şehzadeler için avantajlı bir konumdaydı. Çünkü padişahın ölmesi durumunda şehzadeler bulundukları sancaklardan hareket edip İstanbul’daki tahtı ele geçirmeye çalışıyorlardı. Pek tabii ki İstanbul’a yakın olan sancaktaki şehzade daha avantajlı durumda oluyordu.

Şehrin 1410-1595 yılları arasında şehzade sancağı olma imtiyazı, padişahlığa aday şehzadelerin görevlendirildiği ikinci bir başkent olması, bereketli topraklara sahip olusu, ticaret merkezlerine yakınlığı gibi stratejik nedenler Manisa’yı hep ön plana çıkarmıştır. Bu topraklarda gözü olanlar zaman zaman bölgede isyanlar çıkarmışlardır. Çelebi Mehmet döneminde, Şeyh Bedrettin’in müritlerinden Borklüce Mustafa ve Torlak Kemal’in çıkardığı isyan ile II. Murat döneminde 1424’de çıkan isyanı bunlar arasında sayabiliriz. Bu sebeple merkezi yönetim bu bölgede devlete sadakatinden emin olabileceği kişilerden olan şehzadeleri yollamış ve aynı zamanda şehzadelerin devlet yönetimi hususunda tecrübe edinmeleri amaçlanmıştır.

III. Murad ve Şehzadesi Minyatürü

Manisa’nin ilk şehzade sancakbeyi Yıldırım Bayezıd’ın oğlu Süleyman Çelebi’dir (D.1377 – Ö.17 Şubat 1411). Manisa’ya;

•II. Murad’ın oğlu Mehmed (Fatih)
•Fatih Sultan Mehmed’in oğlu Mustafa
•II. Bayezıd’ın oğulları Abdullah, Alemşah, Korkut ve Mahmud
•Yavuz Selim’in oğlu Süleyman (Kanuni)
•Kanuni’nin oğulları Mustafa, Mehmed ve Selim
•II. Selim’in oğlu Murad
•III. Murad’ın oğlu Mehmed

Mehmed, Manisa’ya bizzat gönderilen son şehzadedir (26 Mayıs 1566, Manisa – ö. 21 Aralık 1603, İstanbul). 1583’te Manisa sancağı valiliğine tayin edilmiş, 1595’te babası III. Murad’ın vefatı üzerine Osmanlı tahtına çıkmıştır. Bu şehzadelerden padişah olanlar ise şunlardır: Fatih Sultan Mehmed, Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim, III. Murad, III. Mehmed ve burada doğmuş olan Mustafa.3


Kaynaklar
1) Yrd. Doç. Dr. Selim Özcan; Amasya’da Sancak Beyliği Yapan Şehzadeler Döneminde Amasya Şehri, Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 5, s.72-80;
aynı zamanda internet üzerinden makaleye ulaşmak için:

file:///C:/Users/%C4%B0dris/Downloads/5000155160-5000259193-1-SM.pdf
Görüntüleme tarihi 26.01.2017, 20:46

2) http://www.amasya.bel.tr/icerik/465/1580/sehzadeler.aspx
Görüntüleme tarihi 26.01.2017, 20:48

3) http://www.sehzadeler.gov.tr/manisada-yetisen-sehzadeler
Görüntüleme tarihi 26.01.2017, 20:51

İdris Kılıçaslan

Gazi Üniversitesi Tarih Öğretmenliği-Lisans
Gazi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-Yüksek Lisans
Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi-Doktora

Yorumla

Yorum yazmak için buraya tıklayın...