Tam adı Piri Muhyiddîn b. Hacı Mehmed olan Piri Reis 1465 yılında Gelibolu’da doğdu. Kaptan-ı Derya olan amcası Kemal Reis ile çok sayıda sefere katıldı ve bu seferlerde çok önemli bilgiler edindi. Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferinde İskenderiye’yi ele geçirmek için büyük yararlılık gösterince Sultanın dikkatini çekti ve bu yakınlaşmanın sağladığı fırsatla önceden hazırlamış olduğu ve bugün Birinci Dünya Haritası olarak adlandırılan haritasını Sultana sundu. Bu seferin ardından tekrar Gelibolu’ya dönen Piri Reis, Akdeniz’de gemicilerin seyahatlerini kolaylaştıracak bilgilerin yer aldığı Denizcilik Kitabı’nı (Kitab-ı Bahriye) hazırladı.
Piri Reis 1528’de, birincisine göre daha nitelikli ikinci bir dünya haritası daha çizdi. Birinci Dünya Haritasının ve Kitâb-ı Bahriye’nin padişahlara sunulması ve kabul görmesi, Piri Reis’in devlet adamları nazarında önemli ve tanınır hale gelmesine, takdir görmesine yol açtı. Kanuni sultan Süleyman döneminde Hint Donanması Kaptanlığına getirildi. Böylece başlayan devlet görevi, 1554’te siyasi bir komplo sonucu idam edilene kadar sürdü.
Bir haritacı, deniz bilimci ve çok yetenekli bir kaptan olan Piri Reis hem Osmanlı hem dünya bilim tarihinde haritacılık alanında eşsiz bir yere sahiptir.
İyi bir trigonometri ve astronomi bilgisine sahip olan Piri Reis ileri derecede bir yön bulma becerisine ve gemi hakimiyetine sahip olağanüstü bir kaptandı. Onu dünya bilim tarihine geçiren yönü ise çeşitli ölçeklerdeki haritaları tek ölçeğe indirgeyebilme ve karşılaştırma yoluyla tek ve eksiksiz bir harita oluşturabilme becerisidir. Piri Reis efsanelerin ve boş inançların resmedildiği bir haritacılık yerine gözlemin, deneyimin ve geçmişin yaşanılmış gerçeklerine dayandırılmış bir haritacılığın kurulmasına ön ayak olmuştur.
Çizdiği iki büyük harita bugün bile bilim insanlarını hayrete düşürmektedir.
İlk Haritası: Piri Reis’in 1513 yılında çizdiği ilk harita
Atlas Okyanusu’nun iki yakasını ihtiva eder. Piri Reis haritasını yaparken 33 ayrı haritadan yararlanmıştır. Bunların 20’si eskiden çizilmiş dünya haritalarıdır. 8 tanesi Abbasi Halifesi Ebû Cafer Mansûr’un çizdirdiği ve onun adıyla anılan Caferi haritalarıdır. 4’ü Portekizlilerin, biri de Kolomb’un günümüzde kayıp olan haritasıdır. Dolayısıyla Piri Reis’in bu haritası, Amerika’nın ilk haritasından yararlanılarak çizilmiş tek haritadır. Harita birçok açıdan mükemmel özelliklere sahiptir.
İkinci Haritası: Piri Reis’in bu haritası da kısmen günümüze ulaşmıştır. Ulaşan kısım Grönland, Kuzey ve Orta Amerika sahillerini göstermektedir. Ceylan derisi üzerine sekiz renkli hazırlanmış harita 68×69 boyutlarında olup, birinci haritaya göre daha özenli çizilmiştir.
Kitab-ı Bahriye: Piri Reis’in 1521 yılında yazdığı, 972 beyitten oluşan deniz kılavuzudur. Bu önemli kılavuz Akdeniz ve Ege Denizi kıyılarını ayrıntısıyla tarif etmektedir.
Kaynak: Bu özet Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi müzesi tanıtım broşüründen alınmıştır.
Yorumla