Türkiye Selçuklu Devleti Hangi Tarihte Kuruldu?
Devletin 1073’de kurulduğu iddiası; Bu görüşün sahibi Mehmet Altay Köymen, belirtelim ki, aynı devletin 1077 ve 1092 tarihlerinde iki defa daha kurulduğu düşüncesindedir.
Devletin 1075 tarihinde kurulduğu hakkındaki iddia ise; Osman Turan tarafından gelmektedir. Ona göre; Süleyman Şah istiklâl ilân etmiş, ‘sultan’ unvanını almıştır.
Devletin 1077’de kurulduğu iddiası : Bu görüşte olan Halil Yınanç, kuruluşu Kutalmış-oğlu Mânsur vak’asına bağlamaktadır.
Devletin 1080’de kurulduğunu ileri süren Zeki Velidi Togan, hiç bir tarihî delil göstermeksizin : 1080’de İznik’i alarak bu şehri kendisine payitaht eden Süleyman Şah’ dayandırır.
Devletin 1081’de kurulduğu iddiası: Anadolu Selçuklu tarihinin ilk devresi ile ilgili ciddî araştırmasını 1913’de yayınlayan Fransız, Doğulu ve Bizans’lı müelliflere göre, Süleyman’ın, sultan unvanını taşıması bakımdan bir sene sonra olabileceğini yani 1081 tarihini kabul ederler.
Türkiye Selçuklu Devleti’nin Kurucusu ve İlk Sultanı: RUKNE’D-DİN SÜLEYMAN-ŞAH b. KUTALMIŞ
Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın babası Kutalmış, Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey ile Çağrı Bey ‘in amcaoğluydu. Kutalmış Büyük Selçuklu Sultanlığı tahtına geçen Alparslan’ın sultanlığını kabul etmemiş ve onun ile başarısız bir çatışmaya girişmiş ve bu sırada, 1064 yılında öldürülmüştür. Daha sonra Anadolu’ya gelen Kutalmışoğulları burada yanlarındaki Türkmen gruplarıyla birlikte kendilerine yurt edinme mücadelesi başlamıştır. Dört kardeşten en son Süleyman Şah hayatta kalmıştır. Bizans sınırlarında idaresini kuran Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Bizanslılarla bazen savaşarak bazen Bizans isyancılarına yardım ederek hükmü altındaki toprakların sınırlarını büyütmeyi başarmıştır. Bizans İmparatorluğu’nun Anadolu’da bulunan önemli şehirlerinden İznik’i 1075’te ele geçirmiştir. Ardından Güney Marmara bölgesine tamamen hakim olmuş, 1077’de özerkliğini ilan edip İznik merkezli bağımsız bir devlet olarak Türkiye Selçuklu Devleti’ni kurmuştur.
Türkiye Selçuklu Devleti’nin Başkenti
Kutalmışoğlu Süleyman Şah Toros dağlarını aşarak Orta Anadolu’daki birçok şehir ve kasabaları zaptederek İznik’i kendisine başkent edinmişti. Bu olay 1075-80 yılları arasında gerçekleşmiştir. 1095 yılında. Haçlı dalgası başlayınca Haçlı orduları İstanbul’u geçerek Selçukluların ilk başkenti İznik’i zaptettiler. I. Kılıç Arslan Haçlıların önünden geri çekildi. Fakat Haçlılar geçici bir süre Konya’yı aldılar. Türkler İç Anadolu’da kendilerine bir savunma hattı oluşturdular. Akşehir ,Uluborlu ve Honaz. I. Kılıç Arslan Malatya’yı merkez edinse de başarılı olamadı. Oğulları Arap, Mesut ve Şehinşah Türkleri Bizans’a karşı korudular. Konya’nın başkent olma süreci Şehinşah ve Sultan Mesut ile başladı.
Türkiye Selçuklu Devleti Zamanında Anadolu’daki Siyasi Düzen
Danişmendler (1080-1178) Hakimiyet Sahaları: Çorum, Sivas, Tokat, Amasya…
Saltuklular (1071-1202) Hakimiyet Sahaları: Erzurum, Bayburt, Kars, Ardahan…
Ahlatşahlar (1100-1208) Hakimiyet Sahaları: Ahlat, Van, Malazgirt…
İnaloğulları (1098-1183) Hakimiyet Sahaları: Diyarbakır ve çevresi…
Artuklular (1058-1192) Hakimiyet Sahaları: Mardin, Hasankeyf, Harput…
Mengücekler (1080-1228) Hakimiyet Sahaları: Erzincan, Kemah, Divriği
Çubukoğulları (1095-1213) Hakimiyet Sahaları: Harput ve çevresi…
Urfa Haçlı Kontluğu (1090-1144) Hakimiyet Sahaları: Urfa ve çevresi…
Antakya Haçlı Kontluğu (1098-1268) Hakimiyet Sahaları: Antakya ve çevresi…
Türkiye Selçuklu Devleti’nin Temel Politikaları
*Devletin sınırlarını doğal sınırlara ulaştırmak.
*Anadolu’da tek varlığını korumak ve devam ettirmek.
*Türkiye Selçuklu Devleti hakimiyeti altında, Anadolu’da Türk siyasi birliğini kurmak.
*Anadolu’daki Türk halkını bütünüyle refaha ulaştırmak ve refah içinde yaşatmak.
Anadolu’da yurt edinme nedenleri
*Jeopolitik olarak Anadolu’nun önemi
*Verimli tarım arazisine sahip olması
*Anadolu; Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan köprü vazifesi görmesi
*Zengin ulaşım ve ticari faaliyete sahip olması
*İktisadi ve Medeni olarak gelişmiş olması
*İmar faaliyetlerinin gelişmiş olması
KAYNAKÇA
Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye (Ötüken Neşriyat A.Ş.).
İbrahim KAFESOĞLU, “ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ HANGİ TARİHTE KURULDU” (Tarih Enstitüsü Dergisi, 1981.).
Mehmet Altay KÖYMEN, SELÇUKLU DEVRİ TÜRK TARİHİ (Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2019).
Zeki Atçeken Bedirhan Yaşar, Malazgirt’ten Vatana Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi (Eğitim Yayınevi, 2016)
Salim KOCA, “TÜRKİYE SELÇUKLU HÜKÜMDARLARININ TEMEL İÇ VE DIŞ POLİTİKALARI VE BU POLİTİKALARDAN GÜTTÜKLERİ AMAÇLAR”.
Koray Özcan ve Zekiye Yenen, “Anadolu-Türk Kent Tarihine Katkı: Anadolu Selçuklu Kenti (XII. Yüzyılın Başından XIII. Yüzyılın Sonuna Dek)”.
Yorumla