Asırlar boyunca Türk yurdu olan Karabağ maalesef yıllardan beri Ermeni işgal altındaydı. Bu işgal sadece Karabağ ile sınırlı değildir. Azerbaycan topraklarının yaklaşık %20’si Ermenistan’ın işgali altındadır. Yıllar boyunca müzakere masasında oyalanan Azerbaycan için artık Karabağ’ı almanın zamanı gelmişti.
12 Temmuz 2020 tarihinde Tovuz bölgesinde Ermeni askerler tarafından açılan ateş sonucu bölgede tansiyon yükselmiştir. Tovuz bölgesinin stratejik önemi Azerbaycan’ın Gürcistan üzerinden Türkiye ve Avrupa’ya bağlantı noktası olmasıdır. Bu bölgeden Kars-Tiflis-Bakü demiryolu ve karayolunun yanı sıra Türkiye’ye doğalgaz sağlayan TANAP boru hattıyla Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı geçiyor. Bölge bu sebeple Azerbaycan’ın can damarı olarak nitelendirilebilir.
27 Eylül 2020 tarihinde Ermenilerin sivillere karşı başlatmış olduğu saldırılar sonucu tekrardan sıcak çatışmalar başlamıştır. Azerbaycan ordusu Ermenilerin işgal etmiş olduğu Cebrail şehrinin Büyük Mercanlı, Nüzgar, Karhulu, Şükürbeyli, Aşağı Maralyan, Yukarı Maralyan, Şeybey, Çakırlı, Kuycak, Mehdili, Çeleken, Taşkesen, Horovlu, Diçal, Mahmudlu ve Caferabad köylerinin kontrolünü ele geçirmiştir. Cebrail şehri de 4 Ekim’de işgalden kurtarılmıştır.
Azerbaycan ordusu, 5 Ekim 2020 tarihinde Cebrail şehrinin Şıhali Ağalı, Sarıcalı ve Mezre köylerini işgalden kurtarmıştır.
Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’da Ermeni işgalinden kurtardığı köyler ise 14 ve 15 Ekim’de Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından duyurulmuştur. Aliyev; 14 Ekim 2020 tarihinde Fuzuli şehrinin Karadağlı, Hatunbulak, Karakollu; Hocavend şehrinin Bulutan, Melikcanlı, Kemertük, Teke, Tağaser köylerini işgalden kurtarıldığını ilan etmiştir. Azerbaycan ordusu, 15 Ekim 2020 tarihinde ise, Fuzuli şehrinin Arış, Cebrail şehrinin Doşulu; Hocavend şehrinin Edişe, Düdükçü, Edilli, Çiraguz köylerini işgalden kurtarmıştır. Azerbaycan ordusu, 16 Ekim 2020 tarihinde, Hocavend şehrinin Hırmancık, Akbulak ve Ahullu köylerini işgalden kurtarmıştır.
Azerbaycan ordusu, 17 Ekim 2020 tarihinde stratejik anlamda önemli olan Fuzuli şehrinin işgalden kurtarıldığını açıklamıştır. Ayrıca, Fuzuli’nin Koçahmetli, Çimen, Cuvarlı, Pirahmetli, Musabeyli, Işıklı ve Dedeli köyleri de Ermeni işgalinden kurtarılmıştır.
Aliyev, 19 Ekim’de Azerbaycan ordusunun Cebrail şehrine bağlı olan Soltanlı, Emirvarlı, Maşanlı, Hasanlı, Alikeyhanlı, Kumlak, Hacılı, Göyerçinveyselli, Niyazgullar, Keçel Memmedli, Şahvelli, Hacı İsmayıllı ve İsaklı köylerini de Ermenistan’ın işgalinden kurtardığını açıklamıştır.
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 21 Ekim’de resmî twitter sayfasında kurtarılan yerleşim yerlerinin isimlerini şu şekilde açıklamıştır:
Fuzuli şehri: Gejagözlü, Aşağı Seyidahmedli, Zargar köyleri.
Cebrail şehri: Balyand, Papi, Tulus, Hajili, Tinli köyleri.
Zangilan şehri: Minjivan yerleşimi, Khurama, Khumarli, Sarı, Babaylı, Üçüncü Ağalı, Hacallı, Girah Muşlan, Udgün, Turabad, İçeri Muşlan, Malikli, Cihangirbeyli, Baharlı köyleri.
Azerbaycan ordusu, Dağlık Karabağ’ın işgalden kurtarılmasında kritik öneme sahip Şuşa kentini 8 Kasım 2020 tarihinde işgalden kurtardı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, ordunun Dağlık Karabağ’ın işgalden kurtarılmasında kritik öneme sahip Şuşa kentini işgalden kurtardığını uluşa sesleniş konuşmasında duyurmuştur.
Şuşa kentinin alınmasından sonra Ermenistan teslim olduğunu duyurmuş ve savaşı sona erdiren bir ateşkes antlaşması imzalanmıştır. 9 Kasım’da Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından imzalanan anlaşma ile Dağlık Karabağ bölgesindeki tüm çatışmalara 10 Kasım 2020 tarihinde Moskova saati ile 00:00 itibariyle son verildiği açıklanmıştır. Azerbaycan sahada büyük bir zafer kazanmış, yıllardır işgal altında bulunan topraklarını tekrardan kazanmışlardır.
Savaşın Türkiye Açısından Değerlendirilmesi ve Kazanımlar
Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki savaş başladığı andan itibaren Türkiye her konuda Azerbaycan’ın yanında olmuş ve bu durum Azerbaycan adına büyük bir güven vermiştir. Gerek lojistik gerekse askerî anlamda Türkiye bir millet, iki devlet anlayışı ile Azerbaycan’ın kardeş ülke konumunda olduğunu tüm dünyaya göstermiştir.
Türk devletinin Azerbaycan’a vermiş olduğu desteği sonuna kadar desteklemiştir. Kovid 19 salgınına rağmen Türkiye’nin farklı şehirlerinde Azerbaycan’a destek gösterilerinde bulunmuş, şehirlerin farklı yerlerinde, kamu kuruluşlarında şanlı Türk bayrağı ve şanlı Azerbaycan bayrağı yan yana dalgalandırılmıştır. Savaşın birinci kazanımlarından birisi bu olabilir.
Kısır sorunların konuşulduğu tartışma programlarında Azerbaycan konusu, konunun uzmanları tarafından enine boyuna değerlendirilmiştir. Tıpkı Doğu Akdeniz meselesinde olduğu gibi Azerbaycan konusu da dış politika açısından çok değerli bir konu hâline gelmiştir.
Savaşın üçüncü kazanımı ise Azeri kelimesinin rafa kaldırılmasıdır. Türkiye’de ne yazık ki Azerbaycan Türkü için ifade edilen Azeri ifadesinin ne denli yanlış bir kelime olduğu canlı yayında Azerbaycan Türkü sanatçısı Azerin tarafından sert bir şekilde eleştirilmiştir. Dil, aynı zamanda bir kültür demektir. Türk kültürü açısından Azeri kelimesinin Azerbaycan Türklüğünü ifade etmediğini Millî Savunma Bakanı ve Genel Kurmay Başkanı Hulusi Akar şu şekilde dile getirmiştir:
“Azerbaycan, bizim dostumuz değil, bizim kardeşimiz. Biz iki devlet, tek milletiz. Biz Azerbaycan Türkü kardeşlerimiz ile aynı ırktanız. Azeri diye bir ırk yok, Azerbaycan Türkü var, Azerbaycanlı Türkler var.” Türk milleti de bundan sonra bu kelimeyi kullanmamaya özen göstermeye başlamıştır.
Bir başka kazanım ise Türk toplumunun kardeş ülke, dost ülke saydığı Azerbaycan’ın şehirlerinin isimlerini öğrenmiş olmasıdır. Dağlık-Karabağ savaşı başlamadan önce Bakü şehrinden başka bir şehir bilmeyen Türk milleti bundan böyle Fuzuli, Cebrail, Gence, Şuşa gibi şehirlerin isimlerini de öğrenmiş oldu. Ermenistan’ın 1992 yılında Hocalı’da vahşice katlettiği soydaşlarımız tekrar hafızalara kazınmış oldu. Bunda en büyük etken tabi ki medyaya aittir.
17 Kasım 2020 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Mehmetçik Azerbaycan’a bir yıl süreyle görevlendirilmesi milletvekilleri tarafından kabul edilmiştir. Azerbaycan’ın 10 Aralık Zafer Kutlaması’ndan önce, Türk Ordusu 8 Aralık’ta Azerbaycan sokaklarında tam anlamda bir gövde gösterisinde bulunmuştur.
Bir diğer önemli husus ise Türkiye’nin yanında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin de Azerbaycan konusunda destek verici mesajları olmuştu. Özellikle göreve yeni seçilen Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ın, Aliyev ile ikili görüşmeleri olmuştur. Bu görüşmelerin ilerleyen süreçte meyvesini vereceği muhakkaktır. Şimdilik tek millet, iki devlet; ufukta tek millet, üç devlet ve gelecekte ise yedi devlet, tek millet anlayışının olacağını görmek gerekmektedir.
Türkiye ile Türk Dünyası arasında bir köprü vasfında olan Azerbaycan topraklarının işgalden kurtarılmasıyla Türkiye ile Türk Dünyasının doğrudan kara yolu geçişinin sağlanacak olması çok önemli bir kazanımdır.
Azerbaycan, Dağlık Karabağ ve işgal edilen diğer topraklarını işgalden kurtarmak için yürüttüğü bu savaşta 2783 asker vatan uğruna canlarını feda etmiştir. 10 Aralık 2020 Azerbaycan Zafer Bayramı töreninde şehit olan 2783 askerini Türkiye’den gelen Bolu 2. Komando Tugayının askerleri temsil etmiştir.
KAYNAKÇA
https://qha.com.tr/haberler/guncel/azerbaycan-in-isgalden-kurtardigi-bolgeleri-gosteren-canli-harita-olusturuldu/264900/#:~:text=%C5%9EU%20ANA%20KADAR%20%C4%B0%C5%9EGALDEN%20KURTARILAN%20B%C3%96LGELER&text=Azerbaycan%20ordusu%2C%2015%20Ekim%202020,Edilli%2C%20%C3%87iraguz%20k%C3%B6ylerini%20i%C5%9Fgalden%20kurtard%C4%B1. (siteye erişim tarihi: 09.12.2020).
Hulusi Akar’ın konuşması için bakınız: https://www.youtube.com/watch?v=0T-X1YZKqSY (siteye erişim tarihi: 11.12.2020).
Yorumla