Editörden
Etkin bir şekilde kullanılmayan, konuşur sayısı azalma eğilimi gösteren ve en önemlisi nesiller arası dil aktarımı zayıflayan diller, yakın veya uzak gelecekte, yok olma tehlikesinin tehdidi altındadır. Sosyal, ekonomik, siyasi, çevresel amillerin yanında günümüzde, özellikle, teknolojik gelişmelerin hız kazanması ve küreselleşmenin etkisiyle geleneksel değerler yerini ortak kültür ve dile bırakmaya başlamıştır. Dillerin yok olması, dilbilimsel çeşitliliğin azalmasının yanında dillerle aktarılan kültürel mirasın ve zenginliklerin geri döndürülemeyecek şekilde kaybolması sonucunu da beraberinde getirir. Bu açıdan, özelde tehlikedeki dillerin, genelde tüm dillerin ve kültürlerin korunması, geliştirilmesi, kayıt altına alınması, canlandırılması ve en önemlisi bu konularda farkındalık oluşturulması büyük bir önem taşımaktadır. Bu minvalde bir çabanın ürünü olan Tehlikedeki Diller Dergisi’nin 16. sayısıyla karşınızdayız.
Tehlikedeki Türk dilleri ve kültürleri, komşu, akraba diller ve kültürleriyle ilgili hem bilimsel hem de güncel/popüler çalışmalara yer veren Tehlikedeki Diller Dergisi, genel içerikli çalışmalar ve çeviri özel dosyasıyla okuyucuların ilgi ve dikkatine sunulmuştur.
Bu sayıda yer alan genel içerikli çalışmaların ilki, Gökçe Yükselen Peler’in Nenets Samoyetçesini değerlendirdiği yazısıdır. Günümüzde Rus Kuzey’inin çeşitli bölgelerinde yaşayan Nenetslerin tarihi, Nenetsçenin sosyolengüistik durumu ile ilgili bilgilerin sunulduğu çalışmada Nenetsçenin Samoyetçe içerisindeki yeri de belirlenerek değerlendirilmiştir.
Bu sayıdaki genel içerikli çalışmalardan bir diğeri, Akhat Salikhov’un 1928’de Başkurt bilgin ve halkbilimci Gabdelakhat Vildanov tarafından kaleme alınan Başkurtlarda yırtıcı av kuşlarıyla avlanma tekniklerinin incelendiği etnografik materyaller üzerine çalışmasıdır. Vildanov’un yırtıcı av kuşlarıyla ilgili materyallerini konuyla ilgili farklı kaynaklarla karşılaştırarak değerlendiren Salikhov, Başkurtlarda yırtıcı av kuşlarını eğitme ve av kuşlarıyla yapılan avcılık yöntemleri hakkında ilgi çekici bilgiler sunmuştur.
Pelin Ekşi ise Grek harfli Türkçe metinlerin yazı çeviriminde karşılaşılan sorunlar üzerinde durmuştur. Ekşi çalışmasında, Grek harfli metinlerin Latin alfabesine aktarımında gözetilmesi gereken noktalar ve uygulanabilecek yöntemle ilgili bir dizi öneriler sunmuştur.
Genel içerikli yazıların bir diğerinde Mina Dolati, Halaççada bulunan eskicil nitelikli sözcükleri ele almıştır. Saha çalışmasına dayanan bu makalede, derleme sırasında elde edilen verilerden yola çıkılarak Halaççanın önemi bir kez daha hatırlatılmış ve bu dili başlı başına farklı bir kola yerleştiren ses, biçim ve söz varlığı özelliklerine değinilmiştir.
Bu sayıda bibliyografik çalışmaların sunulduğu bölümde, Tuğba Meral, Türkiye’de Gagauzca, Kırımçakça, Kumukça, Salarca, Sarı Uygurca, Çalkanca, Tubaca ve Urumca üzerine yapılmış lisansüstü tezleri ele almıştır.
Tehlikedeki Türk dillerine ait örnek metinlerin sunulduğu bölümde, Rahmankul Veziri Ayt Memmet Ulu’nun Pamir Kırgızcası metinleri Nur Sena Taşçı tarafından ele alınmıştır.
Bu sayıda iki seri olarak planlanan “Çeviriler Özel Dosyası”nın ikinci serisi okuyucuların ilgisine sunulmaktadır. “Çeviriler Özel Dosyası”, 2016 yılında Prof. Dr. Süer Eker ve Prof. Dr. Ülkü Çelik Şavk’ın editörlüğünde hazırlanan dört ciltlik “Tehlikedeki Türk Dilleri” kitabı için konunun uzmanları tarafından yazılmış makalelerin çevirilerinden oluşmaktadır.
Belirli bir şablona göre oluşturulan bu makalelerde, tehlikedeki Türk dilleri konuşulduğu bölgeler, konuşur sayısı, sosyolengüistik durumu bakımından ve fonolojik, morfolojik, sentaktik ve leksikal özellikleriyle kısaca tanıtılmaktadır. Bu sayıdaki çeviriler özel dosyasında Ingeborg Baldauf’un Dayı Halkı ve Dilleri (Çev. H. Çiğdem Yıldırım); Astrid Menz’in Gagauzlar ve Gagauzca (Çev. Defne Ersin); Iala Ianbay’ın Kırımçak Dili (Çev. Ayşe Kılıç Cengiz); Gökçe Yükselen Peler’in Kumuklar ve Dilleri (Çev. Gökçe Yükselen Peler); Abdurishid Yakup’un Salar Dili (Çev. Duygu Özge Demir); Abdurishid Yakup’un Sarı Uygurlar ve Dilleri (Çev. İsa Sarı); Yury Katliarou’nun Belarus Tatarları: Topluluğun, Dinsel, Dilsel ve Kültürel Özellikleri (Çev. Perihan Kaya), I. Nevskaya, M. Erdal, A. Ozonova, M. Rind Pawlowski ve H. Nugteren’in Çalkanlar Ve Dilleri (Çev. Bilge Gökter) makalelerinin çevirileri yer almaktadır.
Bütün bölümlerde yer alan çalışmalar, iki hakeme gönderilmiş, hakem raporlarından birinin olumlu birinin olumsuz olduğu durumlarda, çalışmalar üçüncü hakemlere gönderilmiştir. Değerli okuyucular, birbirinden farklı konularda ve çeşitli türlerde yazıları barındıran bu sayıyı sizlerin ilgi ve dikkatlerinize sunuyoruz. Çalışmalarıyla bu sayıya katkıda bulunan tüm yazar ve çevirmenlere; çalışmaları titiz bir şekilde inceleyen hakemlere; İngilizce editörleri Dr. Öğr. Üyesi Aydan Irgatoğlu ve Betül Hazal Dinçer’e; derginin yayımlanma sürecinde gösterdiği emek ve özveriden dolayı Sena Taşçı’ya; tehlikedeki diller konusuna dikkat çeken ve bu konuda farkındalık yaratan öncü çalışmalarından dolayı derginin saygıdeğer editörleri Prof. Dr. Süer Eker ve Prof. Dr. Ülkü Çelik Şavk’a teşekkürlerimizi sunuyoruz.
Dergiye erişim için Tehlikedeki Diller Dergisi
Yorumla