Yazar: Uliana STEPANOVA
Bayramlar her milletin, her halkın hayatında büyük roller alır. İnsan toplumu yüzyıllar boyunca kültürünü, geleneklerini ve folklorunu bayramlarda nesilden nesile aktarmakta ve yaşatmaktadır. Bu yazıda en kuzeyde yaşayan Türk halklarından Saha Türklerinin, ulusal bayramı olan Isıah hakkında bilgi vermek istiyorum. Isıah, Saha Türklerinin en büyük geleneksel bayramıdır ve yılın en uzun günleri olan 21-22 Haziran’da kutlanır. Bu bayram yeni yıl, doğa uyanışı, yaz başlangıcı, halkın birlik ve bereket sembolüdür. Bu bayram tüm Yakutistan’da ve sınırlarının çok ötesinde – Uzak Doğu, Sibirya, Moskova, St. Petersburg ve Rusya’nın diğer şehirlerinde de kutlanır. Hatta Avusturya’dan Kanada’ya kadar tüm dünyadaki Saha halkı da bu kutlamalarda yer alır.
Isıah Bayramı beyaz şamanın kutsal Algıs duası etmesi ile başlar. Algıs duası bir geleneksel Yakut ritüelidir. Bu ritüel; misafirlerin karşılanmasının yanında ateş ve bölgenin ruhuna şükür ederken kullanılır. Gün boyunca büyük ikramlar ve çeşitli gösteriler yapılır, geleneksel halk dansları edilir, Toyuk şarkıları söylenir ve Olonkho destanları anlatılır. Ohuokhai dansı bu dansların başında gelir. Ohuokhai eşzamanlı bir yuvarlak dans ve şarkıdır. Dansçılar bir daire oluştururlar ve dans ederler, kol kola, el ele, sol ayak öne çıkarılırken vücutları, bacakları, ayakları ve kolları ile ritmik, zarif hareketler yaparlar. Bir şarkıcı sözleri doğaçlama söyler ve diğer dansçılar bunları tekrarlar. Bu dans durmadan sabaha kadar devam eder. Toyuk şarkıları Saha Türklerinin gırtlak ile söylenen geleneksel şarkılarıdır. Bu şarkılar içeriğinde Saha Türklerinin kültür ve hayat tarzını anlatır. Saha Türkleri’nin halk edebiyatında geniş yer tutan kahramanlık destanına ‘’Olonkho’’ denir. Isıah Bayramında Olonkho destanları önemli bir yer alır. Günlerce eski yiğitlerin hayatları, mücadeleleri, çarpışmaları ve başarıları heyecanlı bir şekilde anlatılır. Bayram yerlerine büyük soylar tarafından Balagan denilen geleneksel yurtlar kurulur. Yöresel yemekler pişirilir ve misafirler ağırlanır. Geleneksel yemekler genellikle et ve süt ürünlerinde yapılır. Bu yemeklerden en popüleri Subai yemeğidir. Subai yemeği bağırsaktan oluşan kan sucuğudur. Ek olarak, Küörçekh yemeği tercih edilir, bu yemek çırpılmış inek sütü kreması ve yaban mersini ile servis edilir. Kutlamada Saha Türklerinin en önemli ve kutsal sayılan içecekleri kımız dilek tutularak içilir. Daha sonra kımızı mal ve kıymetli eşyalarının üzerine çoğalsın ve bereketlensin diyerek saçarlar. Bayrama hazırlıklar yıl boyunca yapılır. Genç kızlar ve hatunlar bayrama özel ulusal kıyafetler diker ve en gösterişli takılarını takarlar.
Bayram gününe sadece bayanlar değil, erkekler de hazırlık yapar. Erkeklerin güç yarışmasına Dıgın oyunları denir. Dıgın oyunları iki gün sürer ve yedi farklı çeşit oyun içerir. Bu oyunlar güreş, koşu gibi birçok türde spor dalı içerir. Bunların başında Hapsagay gelir. Hapsagay Yakut geleneksel güreş oyunudur. Bunun yanında okçuluk müsabakaları yapılır. Bayramın en heyecanlı anlarından bir tanesi de at yarışıdır. Bu yarışmalar tüm seyircilere ve yarışçılara büyük bir heyecan verir.
Bayramın bitiş kutlamalarında halk, toplanıp güneş duası ve karşılama töreni yapar. Yüzlerini güneşe dönerek ve ellerini uzatarak beklenen uzun ve zor yıl için güneşten enerji ve güç alırlar. Günümüzde ve gelecekte de Isıah Bayramı Saha halkı için büyük önem taşıyacak ve kutlanacaktır. Isıah Bayramı Saha halkının eşsiz bir manevi zenginliğidir. Nesilden nesile folklorumuzu ve geleneklerimizi devam ettiren kültürümüzün büyük bir parçası olmaya devam edecektir.
Bu yazı Göçebe Dergisi’nin 9. sayısında yayınlanmıştır.
Yorumla