Rusya’ nın kuzeyinde, Yamal yarımadasında yaşayan bu halk, rengeyikleri sürüleri ile konar-göçer yaşamlarına devam etmektedirler. Yamal, Nenetçe’de dünyanın sonu anlamına gelmektedir.
Bez ve ren geyiği derisinden yaptıkları çadırlarını kolayca söküp takabilirler ve hayvanları için coğrafyanın en uygun yerlerine mevsimsel şartlara göre ortalama 1100 km yol boyunca göçerler. Onların yaşam koşulları da böyle bir durumun olmasını gerektirir.[1]Nüfusları 1899’da 16.000, 1913’te 2.000’ di.[2] 2002’ deki nüfus sayımına göre ise 40.000 den fazla oldukları bilinmektedir.[3] Özerk ülkenin merkezi, Naryan-Mar’ dır. Modern yaşamdan oldukça uzak yaşayan ve öğrenmek istemeyen bu halkın bize oldukça ilginç gelen beslenme alışkanlıkları vardır ki eti çiğ olarak yemektedirler. MÖ 3000’lerde Fin-Ural dilini konuşan gruplardan ayrılmış, MÖ 200’lerde de Türkçe ve Altayca konuşan gruplarla kaynaşmışlardır. Bugün, Tanrı inancına sahiptirler. Onların inancına göre Her bir Nenet’ in kutsal bir ren geyiği vardır. Bu Ren geyiği çiftleşene kadar koşulmamalı veya kesilmemelidir.
Modern yaşamdan her ne kadar uzak kalmaya çalışmış olsalar da bölgenin doğalgaz rezervleri bakımından zengin olması buna artık pek olanak sağlamamaktadır. Dünyanın doğalgaz rezervlerinden dörtte biri Yamal yarımadasında bulunmaktadır. Büyük oranda hayvancılıkla ve yoğun olarak ren geyiği sürüleri besleyen Nenetler, otlaklarını kaybetmemek adına mimari yapılaşmaya karşı çıkmaktadırlar. Tundra Nenetler’ i ve Orman Nenetler’ i olarak iki büyük gruptan meydana gelmektedirler. Bir dönem Stalin’in katliamlarına maruz kalan Nenetler, topraklarını bu doğalgaz rezervleri için kaybetmek üzereler. Ruslar’ ın gözünde onlar sadece doğalgaz yataklarını işgal canlılar olarak görülmektedir.
Stalin döneminde Nenetler zorla tugaylara bölünerek kolhoz denilen çiftliklerde ve köylerde yaşamaya mecbur bırakılmışlardır. Her bir bölüm, neredeyse tek gelir kaynakları olan Ren geyiği etlerini vergi olarak ödemek zorunda bırakılmıştır. Çocuklar ailelerinden koparılmıştır. Devletin yatılı okullarına gönderilmiş ve ana dillerini konuşmaları yasaklanmıştır. SSCB’ nin çökmesiyle, gençler şehirlere yerleşmeye başlamıştır. Sovyet döneminde yerleşik hayata zorlanan Nenetler, daha modern yollarla çiftliklerde zorla Ren geyiği yetiştiriciliğine zorlanmış olsalar da doğal olarak bunda başarı sağlanamamıştır.. Çünkü Ren geyikçiliğinin, ancak doğal yollarla, konar- göçer bir yaşam tarzıyla yapılabileceği anlaşılmıştır.[4] -50 dereceye varan soğuk bir coğrafyada çadırlarda yaşamayı, modern dünyaya tercih etmektedirler. Bunun en önemli nedeni ise az önce de ifade ettiğimiz gibi hayvanlarıdır. Tıpkı, İslam Öncesi Türk Devletleri’nin hayvanları için yerleşikliğe geçmeyişleri ve konar-göçer gibi zorlu bir geleneği, bugün onlar sürdürmektedirler. Yine, kalıng adı verilen sistem, bugün onlar arasında hala varlığını sürdürmektedir ve bunu Ren geyikleri ile gerçekleştirmektedirler.
Rus şirketi Gazprom tarafından geliştirilen, yarımadanın gazını yararlanmaya uzun vadeli bir proje olan Yamal mega projesi 1990’larda başlatılmıştır. Nenets çobanı Sergei Hudi ‘nin Survival International’a verdiği bir demeçte; “Ülkeye ne olduğu bizim için çok önemli. Tüm bu yeni endüstrilerle artık göç edemeyeceğimizden korkuyoruz. Ve eğer artık göç edemezsek, halkımız tamamen ortadan kaybolabilir” demiştir.[5]
1990 yılında Rusya içerisine özerkliğini ilan eden Nenetler’in bayrağında, Rus etkisinin yanı sıra Türk motifleri ve mitolojisi de göze çarpmaktadır. Nenets Özerk Bölgesi Milletvekilleri Meclisi Başkanı V. A. Viucheiski başkanlığında komisyon oluşturulmuş, bayrak ve arma için yarışma düzenlenmiştir. Arma tasarımı için (birincilik ödülü) – 3,5 milyon ruble; bayrağın tasarımı için (birincilik ödülü) – 2 milyon ruble; her alanda ikincilik ve üçüncülük ödüllerine 1 milyon ruble teselli ödülleri belirlenmiştir.[6] Belirlenen bayrak, eşit olmayan üç renk şeritten meydana gelmektedir. Bu renkler; yeşil, mavi ve beyazdır. Bayrağın en altındaki yeşil renk, doğanın bir simgesidir. Coğrafyaya da uygun olarak az bir genişlikte resmedilmiştir. Ortada, Rus etkisinden kaynaklı olduğu düşünülen mavi renk bulunmaktadır. Ancak bu mavi rengin üst tarafları, Türkistan’dan da tanıdığımız Türk motifleri ile süslenmiştir. Hemen üzerinde de en geniş alanı kapsayan beyaz şerit bulunmaktadır. Bu, yine Nenetler’ in coğrafyası ile uyumludur çünkü ülke toprakları büyük oranda kar ve buzullarla kaplıdır.
Kaynak
[1]Ayşe, Dede, “Olağanüstü Durumlarda Farklılaşan Mekan ve Mekan Kavrayışının Sorgulanması”, Tez Danışmanı, Meltem, Aksoy, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Mimari Tasarım Programı Yüksek Lisans Tezi, 2018, s. 94.
[2]https://issuu.com/devrim18/docs/237, Yürüyüş Dergisi, erişim tarihi, 03.04.2020, erişim saati, 19:13.
[3] https://www.youtube.com/watch?v=w1FDQ9-RGNQ, Rusya’nın En İlginç İnsanları Nenetler (Nenets People) – Çiğ Et Yiyen Halk, erişim tarihi, 03.04.2020, erişim saati, 19:19.
[4] https://bpakman.wordpress.com/turk-dunyasi/gunumuz-turkleri-turk-devletleri/sibirya-turkleri/turk-halki-dukhalar/nenetler/, Pakman World, Nenetler, erişim tarihi, 03.04.2020, erişim saati, 20:02.
[5] https://survivalinternational.org/articles/3198-the-nenets-of-siberia, Sibirya Nenetleri, erişim tarihi, 03.04.2020, erişim saati, 20:21.
[6] https://www.crwflags.com/fotw/flags/ru-nen.html#flag, Ненеция, erişim tarihi, 03.04.2020, erişim saati, 20:55.
Yorumla