Yazar: Merve Balcı
Bayram, milli veya dini bakımdan önemi olan ve kutlanan gün veya günler demektir. Bayram kelimesi ilk defa Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılan Divanü Lügati’t-Türk’te “baδram (بذرم)” şeklinde geçmektedir ve “halkın hep birlikte yaşadığı sevinç ve eğlence hali” anlamına gelmektedir.
Şeker Bayramı bir diğer adıyla Ramazan Bayramı olarak da bilinmektedir. Şeker Bayramı, Ramazan ayının sonunda kutlanan üç günlük bayramdır. Bayramın Türkiye’de bir hazırlık süreci vardır. Bayramdan önce evlerde uzun uzun temizlikler yapılır, çocuklar başta olmak üzere bayramlıklar alınır ve bayram günleri için özel yemekler ve tatlılar hazırlanır. Erkekler bayram namazına gitmeden önce ve geldikten sonra temiz ve yeni kıyafetler giyer. Bayram namazından sonra yapılan mezar ziyaretlerinin ardından aile bireyleri veya yakın akrabalar kahvaltı sofrasında bir araya gelir. Bu bayramda herkes birbirini kutlar, çocuklar en güzel şekilde giyindirilerek yanaklarından öpülür, ceplerine harçlıklar konur, şeker ve çikolatalar ikram edilir. Büyükler de birbirine sarılır, küslükler unutulur, tatlıya bağlanır.
Türkistan coğrafyasında da Türkiye’de olduğu gibi Arife gününde Şeker Bayramı için hazırlıklara başlanır. Evler temizlenir, bahçe ve yollar süpürülür, ağaçlar budanır ve normal günlere nispeten yeni ve temiz kıyafetler hazırlanır. Yemek hazırlıkları da Arife günü başlar. Tandır ekmeği (nan), petir, katlama, borsok, çekçk gibi milli yiyecekler hazırlanır.
Şeker Bayramı, Türkistan coğrafyasında Türkiye’de olduğu gibi eğlence ve şenlik havasında değil, hüzün ve anma ile buruk geçer. Bu durum atalar kültü ile ilgilidir. Arife ve bayram günlerinde ata ruhlarının evi ziyaret edeceği inancı vardır. Dolayısıyla bayram kutlaması aynı zamanda ata ruhları ile ilgili uygulamaların yapılmasına zemin oluşturur. Oruç tutamayanlar fitre verir. İmkânı olanlar da Ramazan ayını kutsal topraklarda geçirir. Türk Cumhuriyetlerinde Şeker Bayramı dolayısıyla bir gün resmî tatil ilan edilir.
Sonuç olarak diyebiliriz ki dini bir bayram olan Şeker Bayramı birlik ve beraberliği sağlaması açısından Türk kültüründe büyük bir önem arz etmektedir. Derin ve temiz duygularla kutlanan bu bayram sevgi ve saygının artmasına vesile olmaktadır. Ayrıca Türkistan coğrafyasında atalar kültü ile ilgili uygulamalar İslamiyet öncesi geleneksel Türk inanışlarının hala yaşadığının bir göstergesidir. Dolayısıyla bayramlar geleneklerin yaşatıldığı en özel günlerdendir.
Oraza Meyramıngız quttı bolsın! (Kazak Türkçesi)
Orozo Mayram Maarek bolsun! (Kırgız Türkçesi)
Oraza Baýramynyz gutly bolsun! (Türkmen Türkçesi)
Ramazan Bayramınız qutlu olsun! (Azerbaycan Türkçesi)
Remezo’n Beyramingiz kutli bolsin! (Özbek Türkçesi)
Ramizan Bayramingiz kutluk bolsing! (Uygur Türkçesi)
Ramazan Bayramınız kutlu olsun! (Türkiye Türkçesi)
Kaynakça:
- Taşkesenligil, M., “Kültürel Bağlamda Rus ve Türk Kültüründe Dini Bayramlar”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, Cilt 30, Sayı 30, s. 115-125.
- Polat, K., “Kırgızlarda Ramazan Bayram ve Etkinlikleri”, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, s. 25-48.
Yorumla