Daha çok matematik ve mantık alanlarındaki çalışmalarıyla tanınan Osmanlı âlimi İsmail Gelenbevî, 1730 yılında Manisa’nın Kırkağaç ilçesine bağlı Gelenbe kasabasında doğmuştur. Doğduğu yere nisbet edilerek Gelenbevî lakabıyla meşhur olan İsmail, tanınmış ve kültürlü bir aileye mensuptur. Gelenbevî’nin dedesi Mahmud Efendi ile babası Mustafa Efendi’nin her ikisinin de Manisa çevresinde müderrislik ve müftülük yaptıkları bilinmektedir. Gelenbevi, ilk öğrenimine Gelenbe’de başlamış ancak küçük yaşta babasını kaybettiğinden 13-14 yaşlarına kadar ciddi anlamda bir eğitim alamamıştır. Bir süre sonra da bilgisini artırmak için İstanbul’a giderek Fâtih Medresesi’ne girmiştir. İstanbul’da zamanın büyük alimlerinden Yasincizade Osman’dan Arapça ve dini ilimler, ‘Ayaklı Kütüphane’ lakabıyla tanınan Muhammed Emin Efendi’den mantık, fizik ve matematik dersleri almıştır. Medrese eğitimini tamamladıktan sonra 1763 yılında müderrislik unvanını almış ve sonra da Muhammed Emin Efendi’nin evinde ders ve müzakerelere katılmıştır.
Hayatta iken Gelenbevî’nin o devrin iki büyük aliminin şöhreti arasında sıkışıp kaldığı belirtilir. Kendisi de önemli bir bilim adamı olan Salih Zeki Bey’in ifadesine göre Gelenbevî’nin felsefe bilimlerindeki şöhretini Hocası Mehmet Emin Efendi, Matematik bilimindeki şöhretini ise Muğlalı Mehmet Efendi bastırmıştır. Buna karşın Gelenbevî ardında bıraktığı eserleriyle ölümünden sonra her iki bilgini de geride bırakmıştır.
• Gelenbevî İsmâil Efendi, pek çok bilim dalının hemen hepsinde söz sahibi olan; 18. yy Osmanlı bilim anlayışını eserleriyle günümüze aktaran önemli bilim adamlarındandır.
• Matematik, astronomi, mantık, felsefe, kelâm ve tasavvufla ilgili 35’in üzerinde eser yazmıştır.
• Gelenbevî, logaritmanın ülkemizdeki ilk büyük ustasıdır.
Bu konuda yazdığı risale kendinden sonraki matematikçilerin yolunu aydınlatmıştır. Osmanlı Devleti’nin bütün kurumları ile gerilemeye başladığı bir dönemde yaşamış olmasına rağmen teoriyi pratik alana aktarabilmiş, bilimsel yeterliliğini Batı’ya kabul ettirmiş ve ününü devletin sınırları dışına taşıyabilmiş çok yönlü bir bilim adamıdır. Gelenbevî eski usul ile matematik problemleri çözen son matematikçidir. Gelenbevî’nin matematikte üstün yetenek sahibi olduğu, dönemini anlatan kaynaklarda açıkça görülür.
Yorumla