Asıl adı Muhammed Tarağay olan Uluğ Bey, 1394 yılında Azerbaycan’ın Sultaniye şehrinde doğdu.Babası, Timur’un küçük oğlu Şahruh Bahadır, annesi Gevher Şad’dır.
Uluğ Bey, dedesi Timur’un sarayında itinayla yetiştirildi. Devrin en iyi bilginlerinden dinî ilimler, matematik, mantık ve astronomi eğitimi aldı. Çoğu Müslüman bilim adamı gibi o da Kuran-ı Kerim’i ezberlemişti. Şehzadeliğinden beri mimari faaliyetlere önem veren ince zevkli bir sanatkâr ve yazar olan Uluğ Bey, Arapça, Farsça, Türkçe, Moğolca ve biraz da Çince biliyordu.
Çocukluğundan beri astronomiye meraklıydı. Onaltı yaşında Mâverâünnehir bölgesinin yönetimi kendisine
verilen Uluğ Bey, 38 yıl boyunca bölgenin tek hakimi olmuştur. Hükümdarlığı süresince bilimsel faaliyetlere
ve mimariye büyük önem vermiştir. Devletinin başkenti Semerkand onun zamanında İslam Uygarlığının en büyük
bilim, kültür ve sanat merkezi haline gelmiştir. Uluğ Bey bilim tarihinde “Tahtta Oturan Alim” veya “Bilge Kral” olarak anılır.
• Uluğ Bey, 21 yaşında kendi adını taşıyan ünlü Semerkand Medresesi ve ona bağlı Semerkand
Gözlemevi’ni kurmuştur.
Semerkand Gözlemevi, devrin en iyi matematikçi ve astronomlarının çalıştığı, Gıyâseddin Cemşîd el-Kâşî, Kadızâde-i Rûmî ve Ali Kuşçu gibi bilim adamlarının yöneticilik yaptıkları bir astronomi merkezi niteliğindedir. Gezegenlerin ve yıldızların hassas gözlemlerini yapmak üzere burada bulunan astronomi aletlerinin birçoğu da Cemşîd el-Kâşî tarafından icat edilmiştir.
• Semerkand Gözlemevi’nde yapılan gözlemler ve çalışmalar sonucunda astronomi tarihinin
en önemli eserlerinden biri olan Uluğ Bey Zîc’i hazırlanmıştır.
Semerkand Gözlemevi’nde başlatılan gözlemlerin aralıksız otuz yıl sürdüğü bilinmektedir. Bu gözlemler sonucunda, dönemin en önemli eseri olarak kabul edilen Uluğ Bey Zîc’i hazırlanmıştır. Uluğ Bey Zîc’i, 17. yy’a kadar yazılmış olan astronomi kataloglarının en mükemmeliydi ve bu yüzyıla kadar hem Doğu’da hem Batı’da konumsal astronominin temel kitabı olarak kullanılmıştır. Eserde yer alan kimi hassas hesaplamalar sonucunda bulunan değerler bugünün yüksek teknolojik imkanlarıyla ulaşılan değerlere şaşırtıcı derecede yakındır.
• Uluğ Bey’in himayesinde oluşan bilimsel birikim Osmanlı Bilim Dünyası ve Batı bilim
dünyasını 17. yy’a kadar etkilemiştir.
Uluğ Bey Medresesi ve Gözlemevi’nde çalışma imkanı bulan Kadızade-i Rumi ve Ali Kuşcu, eserleri ve yetiştirdikleri talebeleri vasıtasıyla Osmanlı bilim dünyasını şekillendiren bilim insanlarıdır.
Kaynak: Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi müzesi tanıtım broşüründen alınmıştır.
Yorumla