Tam adı Kuşçuzâde Alâ’uddîn Ebû’l-Kâsım ‘Alî b. Muhammed’dir. Doğum yeri ve tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte 15. yy başında Semerkand’da doğduğu tahmin edilmektedir. Babası, Uluğ Bey’in doğancıbaşısı olduğu için “kuşçu” lakabıyla anılır. Timur Döneminde Semerkand’da yetişmiş, daha sonra Osmanlı Devleti’ne gelerek büyük bir ün kazanmış Türk astronom ve matematikçisidir.
Uluğ Bey, Gıyâseddîn Cemşîd el-Kâşî ve Kâdızâde-i Rumi gibi birçok önemli alimden matematik ve astronomi dersi alan Ali Kuşçu Semerkand’da tahsilini tamamladıktan sonra bilgisini arttırmak amacıyla Kirman’a gitmiş; tekrar Uluğ Bey’in yanına döndüğünde ona Kirman’da kaleme aldığı Hallü eşkâli’l-kamer adlı risâlesini sunarak takdirini
kazanmıştır.
Uluğ Bey’in 1449 yılında şehit edilmesinin ardından, Hac’ca gitmek amacıyla Semerkand’dan ayrılan Ali Kuşçu Mekke’ye giderken Tebriz’e uğramış; burada Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’dan büyük ilgi görmüş ve bir süre sonra elçilik göreviyle İstanbul’a, Fâtih Sultan Mehmed’e gönderilmiştir. Fatih, ilmine hayran olduğu Ali Kuşçu’nun elçilik görevini tamamladıktan sonra İstanbul’a dönmesini istemiştir. Bu isteği yerine getiren Ali Kuşçu dönüşünde İstanbul’da armağanlarla karşılanır. Bir süre sonra Padişahın emriyle Ayasofya Medresesi’ne müderris tayin edilir. Bu tayin İstanbul’da astronomi ve matematik alanındaki çalışmalara canlılık getirmiştir. Ali Kuşçu’nun derslerini sadece öğrenciler değil dönemin bilim adamları dahi takip etmişlerdir. Fatih’in Semâniye Medreseleri’nin ders programını Ali Kuşçu’ya yazdırdığı bilinmektedir.
Hayatının son yıllarını İstanbul’da geçiren Ali Kuşçu, 15 Aralık 1474’te İstanbul’da vefat etmiş; Eyüp Sultan Türbesi civarına defnedilmiştir.
• Ali Kuşçu Osmanlı-Türk bilim anlayışının merkezinde yer alan bir düşünür ve bilim adamıdır. Osmanlı bilim anlayışının inşasında çok önemli bir yere sahiptir.
Ali Kuşçu, en başta matematik ve astronomi olmak üzere pek çok alanda çalışmalar yapmış ve eserler vermiş bir bilim adamıdır. Bu eserlerin bir kısmı hacimli araştırmalar, bir kısmı ders kitapları bir kısmı ise belirli meseleleri ele alıp çözen risalelerdir. Bu eserlerinde ortaya koyduğu bilim anlayışı ve yaklaşımları Osmanlı bilimine yol göstermiştir.
• Osmanlı Devleti’nin önemli astronomlarından Mirim Çelebi, Ali Kuşçu’nun torunudur.
Kaynak: Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi müzesi tanıtım broşüründen alınmıştır.
Yorumla