Aktarma: Nursev TİRYAKİ
Devlet Başkanı Kasım Jomart TOKAYEV’e,
Değerli Kasım Jomart TOKAYEV! Bu mektup şikayet mektubu değildir, size filologların onayından geçtiği alfabenin örneğini belge olarak gönderiyoruz. Alfabe, Kazak dilinin milli alfabesi olması gerekiyor. Kazak dilinde ünlü uyumu, ünsüz uyumu olan ve sondan bağlamalı bir dildir. Kazak dili ezgisel ve eklemeli bir dildir. Kelimenin anlamının saklı kalması için her ses ve harf kendi yerinde olması ve görünmesi gerekir. Bu durumda ses yapısı, hece yapısı, morfem birimleri bozulmaz. Dil bilgisi kurallarında fazla kural olmaması gerekir. Uluslararası isimlerin diğer ülkeler tarafından kabul edilen yazılış ezgisi vardır, ona uymamız gerektiğine inanıyoruz. Sonra neologismleri (yabancı dillerden Kazak diline giren yeni kelimeler) nasıl yazarız sorusu kendi kendiliğinden çözülür.
Zamanında akademisyen A. Kaydari (1991) ilk örneğini sundu, akademik “Kazak Dilbilgisi” (2002), “Kazak fonetiği” (2009) bilimsel olarak temel alınmış ve akademik analiz, inceleme sonucunda yayınlanmıştır (2016).
Uluslararası Türk Akademisi’nin incelemesinden geçen (2013), A. Baytursınulı tarafından adlandırılan Dil Bilimi enstitüsü tarafından hazırlanan (2006-2015), Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı başkanlığı altında Ruhani Canlanma programını hayata geçirme yönündeki Ulusal Çalışma Grubu komisyon toplantısında defalarca sunulmuş ve onaylanmıştır (2017). Hazırlanmış olan “Milli alfabe” için tüm tabloya bakınız.
Kazak dilinde 28 tam ses vardır. “Milli alfabe” kelimenin doğal fonetik ve gramer yapısını tamamen koruyarak yazmaya imkanı sunuyor. Öncelikli gereksinim bu alfabeye göre eğitim ve metodoloji hazırlamaktır. Dünya’da yazılışı kolay, öğrenmesi kolay bir dil yoktur. Kazak dili bunlardan biridir. İlk başta zor olsa da alfabeyi uygulamak ve yazmayı öğrenmek zaman alır.
Türk yazımıyla ilgili olarak, geçen yüzyılın doksanlarında bağımsız Türk devletleri için 34 karakterden oluşan ORTAK ALFABE örneği sundular. Kazakistanlı akademisyenler A. Kaydari, U. Aytbayeviç, Prof. Dr. K. Husayın, E. Kajıbek tarafından temsil edildi. Bilim İnsanları bu alfabe örneğini takip edilmesini doğru buluyor.
Ortak Türk alfabesi: Buradaki amaç, Türk devletlerinden herhangi biri latin alfabesini kabul edecek olursa, gerekli olan harfleri 34 karakterli “Ortak Türk Alfabesi” arasından alınması düşünülmüştür. Böylece, Türk halklarının yazımı bu şekilde ortaklaşacaktır. Bu şekilde ortak metin oluşması sağlanır, birinin yazdığını diğeri okuyabilecektir. Bunun yanısıra, bir diğer önemli konu çözülecek, ortak alfabe Türk halklarını birleştirmenin en iyi yollarından biridir.
En önemlisi, “Milli alfabe” aracılığıyla Türk halkıyla birlikte olacağız. Filologlar tarafından bugüne kadar birçok monograf, bilimsel makale, konferans raporları, itirazlar, mektuplar şeklinde belgelerin sunulmasından bu yana 30 yıldan fazla zaman geçti.
A. Baytursınulı Dil Bilimi Enstitüsü Baş Araştırmacısı
Filolog Prof. Dr. Alimhan JUNİSBEK
Yorumla