Bu yazı gelecekte olacak olanları tahmin eden bir öngörü yazısıdır. Toplumlar hızla değişmekte ve bu değişime eğitim açısından ayak uydurmak için yapılacak yenilikleri belirleme problemi zorlaşmaya başlamıştır.
Bilgi toplumu bilgiye değer verir ve bilgi üretmeye gayret eder. Sanayi devriminde buhar gücü ile çalışan makinalar ön plandayken bugün bilgisayarlar, biyo-teknoloji, biyo-elektronik gibi bilgi teknolojileri revaçtadır. Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş sürecinde bilgi bir güç kaynağı ve sermaye haline gelmiştir. Bilgiyi üreten toplumlar diğerlerine üstünlük sağlamaya başlamıştır. Bu sebeple bilgi=güç diyebiliriz.
Bilginin kaynağı ise bilgi üretmenin tartışmasız koşulu ve gerekliliği olan eğitim sistemi ve okullardır. Gelecekte eğitim için üç seçenek önümüzde durmaktadır:
1-Bireyselleştirilmiş öğretim: Her bireyin hazırbulunuşluk düzeyi ve yetenekleri farklıdır. Bu sebeple herkesin ihtiyaç duyduğu bilgi de farklılıklar gösterir. Buna dayanarak herkesin kişiselleştirilmiş bir eğitime ihtiyaç duyduğu söylenebilir. Hiç kimse ihtiyaç duymadığı bilgiyi öğrenmeye zorlanamaz. Ballantine’e göre bilgi toplumunda eğitim bireyselleşmelidir ve yaşam boyu eğitim yetişkinlerin yaşamında öne çıkarılmalıdır.
2-İnsancıllaştırılmış öğrenme: Okullar bilgi veren kurumlar olmalıdır. En kolay, en hızlı, en yararlı ve etkili şekilde öğrencilere bilgi sunmalıdır. “Öğrenmeyi öğrenme” kaçınılmaz bir gerekliliktir. Ezberci eğitim yerine gerekli bilgi öğrenilmeli ve bilgi geliştirilerek üzerine yeni bilgiler katılmalıdır. Bilgi üretilmelidir. Eğitim okullarda mevcut olan bilginin tekrarından ibaret olarak kalmamalıdır.
Okul öğrencilere bilgiyi nasıl kullanabileceğini öğretmelidir. Okullar öğrencilere bilgiyi sevmeyi ve gerektiğinde bilgiye ulaşmayı öğretmelidir. Bu sayede öğrenciler okul ile ilişkisi bittikten sonra da bilgiye ulaşmayı bilir ve kendini yetiştirmeye, çağın gerisinde kalmamaya gayret edebilir.
3-Mesleki eğitim: Okullar öğrenciyi hayata ve bir mesleğe hazırlamak için onlara iş yaşantısı sağlamak zorunda kalacaktır. Mesleki başarı sürekli kendini güncel bilgilerle tazelemeyi başaranların elde ettiği bir derece olacaktır. Yetişkinler öğrendikleri soyut bilgiyi etkili ve faydalı bir şekilde kullanabilmeyi öğrenmek için okullara gelecektir.
Bilgi toplumunda öğretmenin konumu da değişecektir. Öğretmen sınıfın mutlak hakimi, otoritesi değil, öğrenme sürecini düzenleyen görevli konumuna gelecektir. Eğitim sadece okulların sorumluluğunda kalmayacak uluslararası büyük şirketler de eğitime büyük bütçeler ayıracaktır.
Geri kalmış ülkelerdeki okulların temel sorunu bilgiyi tekrar etmek ve bilgiyi üretememektir. Okullar bilgiyi verdikten sonra öğrencinin mevcut bilginin üzerine yeni bir şeyler koymasını öğretmelidir. Bilgi toplumlarında eğitim programları “öğrenmenin sürekliliği” ilkesine dayanır. Bilgi toplumunda insanlar sadece okul hayatında değil yaşam boyu öğrenmeli ve öğrenmeye açık olmak zorundadır.
Okul performansı öğrencinin zayıf olduğu yönler üzerinden değil yetenekli olduğu alanlar üzerinden yapılmalı ve bu yeteneklerin daha da geliştirilmesi gerekmektedir. Gelecekteki öğretmenler mutlaka bilgisayar ve internet kullanmayı bilmeli, bireysel farklılıkları kabul etmeli, disiplinlerarası yöntemleri kullanmayı, ekip olarak çalışmayı başarabilmelidir.
Öğrenme katı ve hiyerarşik bir düzen değil bir yaşantı haline gelmelidir. Öğretmen öğrencileri keşfetmeye ve bulmaya özendiren bir yol gösterici konuma gelmelidir. Eski dönemlerde okullar hesap verme zorunluluğu hissetmezken, ilerleyen dönemlerde okullar hesap vermek zorunda kalacaktır. Bu sebeple okullar ve öğretmenler gelişen öğretme teknolojilerine ve eğitim anlayışlarına kayıtsız kalamayacak, kendilerini yenilemek, çağın gerekliliklerine göre gelişmek zorunda kalacaktır.
Sonuç olarak bilgi toplumunda okuldan beklenenler, eğitimli insan tanımı, eğitim-öğretim yöntemleri değişecektir.
*Bu yazı Doç. Dr. Ali Rıza Terzi’nin “Bilgi Toplumunda Eğitim ve Okul” adlı makalesinden özetlenmiştir.
**Orijinal makalenin tüm metni için burayı tıklayınız.
Yorumla