Aleksander Soljenitsin – Gulag Takım Adaları (Sovyet Eleştirileri Kitap – 4)

Aleksander Soljenitsin Kimdir ?

Kuzey Kafkasya’daki Kislovodsk’da 11 Aralık 1918’de dünyaya gelen Soljenitsin, Sovyet Ordusunda 1939-1945 arasında 4 yıl görev yaptı ve 1942 yılında yüzbaşı rütbesiyle İkinci Dünya Savaşı’na katıldı. Cephedeyken yazdığı mektuplarda Stalin’i eleştiren Soljenitsin tutuklandı ve 8 yıl bir kampta hapis cezasına çarptırıldı.
Soljenitsin, Sovyetler Birliği’nin Hitler ile uzlaşma yolu bulmasının savaşı önleyebileceğini, bu yüzden Sovyet halkının savaştan dolayı yaşadığı yıkımdan Stalin’in Hitler’den daha fazla sorumlu olduğunu iddia ediyordu.
Savaş bittikten sonra Moskova yakınlarındaki bir hapishaneye konulan Soljenitsin, 1950’de Kazakistan’da siyasal tutuklular için kurulan özel bir kampa gönderildi ve 3 yıl burada kaldı. Soljenitsin, ondan sonraki yıllarda da istenmeyen kişi ilan edildiği için sürgüne gönderildi.
Kazakistan’ın Kok Terek köyünde öğretmenlik yapmaya başlayan yazar, bu dönemde kansere yakalandı ve bir süre Taşkent’te tedavi gördü.
Komünist Partinin yeni lideri Nikita Kruşçev tarafından başlatılan Stalin’in etkilerini ortadan kaldırmaya yönelik operasyonlar çerçevesinde hakları geri verildiği için Ryasan’da çalışmasına olanak tanındı.
1962’de “İvan Denisoviç’in Bir Günü” adlı kitabını çıkaran Soljenitsin, bu öyküsünün başarısı üzerine kendini tamamen yazarlığa vererek, zorunlu çalışmayı anlatan Stalin karşıtı bu yapıtıyla Kruşçev’in takdirini kazandı ve bir yıl sonra Sovyet Yazarlar Birliği’ne kabul edildi.
Ancak, “Matrenin Dvor” ve “Dlya Polsu Dela” adlı öyküleriyle tekrar Komünist Partinin hedef tahtası haline geldi. Soljenitsin, 1966’da ülke dışına çıkma yasağı aldı ve 3 yıl sonra da Yazarlar Birliği’nden çıkartıldı.
Yaşadığı dönem boyunca çeşitli cezalara çarptırılan Aleksandr Isayeviç Soljenitsin, çalışma kampları hakkındaki kitabı “Gulag Takımadaları” ile Nobel Edebiyat Ödülü kazandı.
Kitabı kapitalist ülkelerde yayınlanırken, eseri bu ülkelerde Sovyet karşıtı propagandanın önemli ögelerinden biri oldu.
Yazar, kendisine politik nedenlerle verildiği iddia edilen Nobel Edebiyat Ödülünü ise 4 yıl sonra alabildi. Sovyet hükümeti, 1974 yılında Soljenitsin’in vatandaşlığını iptal ederek, yazarı sınır dışı etti.
İsviçre’de 2 yıl kaldıktan sonra 1976’da ABD’ye yerleşen Soljenitsin, bu dönemde, Vietnam’a Amerikan müdahalesini destekledi ve Vietnam’da Amerikalı tutsakların köleleştirildiğini iddia etti.
Soljenitsin, 1974 Portekiz Devrimi’ne karşı Amerika’nın müdahale etmesi gerektiğini savunarak, ABD ve Sovyetler Birliği barışı hakkında yazan Amerikalı yazarları da sert şekilde eleştirdi.
Sovyetler Birliği’nin son Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov’un yönetimi sırasında 1989’da yeniden Yazarlar Birliği’ne alınan Soljenitsin’in sürgünüyle ilgili karar da 1991 yılında resmen kaldırıldı.
Rusya’ya 1994 yılında dönen Soljenitsin, parlamento önünde yaptığı konuşmada Rusya’nın kendisine göre hatalarla dolu demokrasiye geçiş şeklini eleştirdi.

Yaşadığı dönem boyunca çeşitli cezalara çarptırılan Soljenitsin’ın çalışma kampları hakkındaki kitabı Gulag Takımadaları, kapitalist ülkelerde yayına girdi ve anti-Sovyet propagandanın öğelerinden biri oldu. Yazar kendisine verilen 1970 Nobel Edebiyat Ödülü’nü dört yıl sonra alabildi. Bu ödülün kendisine politik nedenlerle verildiği iddia edildi. 1974’te Sovyet hükûmeti Soljenitsin’in vatandaşlığını iptal edip, onu sınırdışı etti. İki sene İsviçre’de kaldıktan sonra 1976’da Amerika Birleşik Devletleri’ne yerleşti. Bu dönemde Soljenitsin Vietnam’a Amerikan müdahalesini destekledi, Vietnam’da Amerikalı tutsakların köleleştirildiğini iddia etti. 1974 Portekiz Karanfil Devrimi’ne karşı Amerika’nın müdahale etmesi gerektiğini savundu. ABD ve Sovyetler Birliği barışı hakkında yazan Amerikalı yazarları eleştirdi. 1989’da yeniden Yazarlar Birliği’ne alındı. O dönem iktidarda bulunan Mihail Gorbaçov, yazarın yurttaşlık haklarının geri verilmesi doğrultusunda çalışmalar başlattı ve sürgünüyle ilgili kararı 1991 yılında resmen kaldırttı. 1994’te Rusya’ya dönen yazar parlamento önünde yaptığı konuşmada Rusya’nın kendisine göre hatalarla dolu demokrasiye geçiş şeklini eleştirdi. Komünizm dönemi Rusyasını anlattığı Gulag Takımadaları, birçok otoriteye göre komünizmin sonunu getiren eserdir.

3 Ağustos 2008 tarihinde, babasının Moskova’daki evinde, kalp yetmezliği nedeniyle yaşamını yitirdi.

Gulag Takımadaları eseri neden bu kadar önemli 

Gulag Takımadaları ne Rus edebiyatında ne de dünya edebiyatında benzeri bulunmayan edebi bir anıttır. Soljenitsin bu dev eserini kendi mahkumiyetinden kamplarda başından geçenlerden ve zulüm altında ölen sayısız insanların kaderinden derleyerek yaratmış. Bu eserle insanlığın yüreğini parçalayan milli bir destan doğmuştur. Soljenitsin bu eserinde modern bir tarihçi gibi kudretli kalemiyle yok edilen milyonlarca hayatın dökümanter tarihini sunmaktadır. Gulag Takımadaları bir çok Sosyalistin inkar politikalarına kara Amerikan piar çalışması olarak değerlendirilse de tarihi dökümanlar incelendiğinde işin aslında böyle olmadığı anlaşılacaktır.