Doğu Türkistan’da Neler Oluyor?

Yazar: Hamiyet ÖZER

“Çin, Türkiye ile 2017 yılında imzaladığı Suçluların İadesi Anlaşması’nı onayladı” haberinin ardından Çin’in Doğu Türkistan Türklüğüne karşı uzun zamandır devam eden asimilasyon politikaları ve soykırımı bir kez daha gündeme geldi. 1949 yılından bu yana aralıksız devam eden asimilasyon politikaları 2009 yılının temmuz ayından itibaren kitlesel bir şiddete ve işkenceye dönüştü (1).

7 Eylül 2013’te Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Xi Jinping, Astana’da yaptığı konuşmada ülkesinin Orta Asya ile ilişkilerine ivme kazandırmak için İpek Yolu Ekonomik Kuşağı vizyonunu geliştirdiğini ilk kez dile getirdi (2). Bu proje ile Çin Halk Cumhuriyeti bölge üzerindeki planlarına hız verdi. 2014 yılında Çin’in güneybatısındaki Kunming kentinde bir tren istasyonunda düzenlenen bıçaklı saldırı sonucunda 29 kişi öldü, en az 130 kişi de yaralandı (3). Çin bu saldırının DTİH (Doğu Türkistan İslami Hareketi) desteğiyle yapıldığını söyledi ve uluslararası topluma bu “terör örgütü” ile mücadele çağrısında bulundu (4). Bu olayın ardından Doğu Türkistan Türklerine karşı devam eden asimilasyon politikaları zirveye ulaştı, özellikle Doğu Türkistan dışına, Çin’e çalışmaya giden Türkler terörist olarak ilan edildi. Saldırıdan Türkler sorumlu tutuldu ve Doğu Türkistan Türklerinin ülke içinde hareketleri kısıtlandı. 2017 yılının sonlarında ise bir milyondan fazla Türk’ün kapatıldığı bir kamp ağı kuruldu. Çin bu kamplara “Yeniden Eğitim” tesisleri adını verdi ve temel insan haklarından faydalanmak isteyen Türkler bu kamplara hapsedildi (1).

Bölgede bulunan kamp sayıları ile ilgili bir rapor hazırlayan Avustralyalı araştırmacılar, 2017’den itibaren Doğu Türkistan’da 380 toplama kampının inşa edildiğini belirledi (5). Çin bölgede Türklere ait bütün izleri silmeyi amaçlamaktadır. Yüzlerce uydu görüntüsünün incelenmesi ve karşılaştırılması sonucunda son iki yılda yüzlerce mezarlığın yok edildiği ortaya çıktı (6).

2020 yılının başında Çin’de ortaya çıkan Covid 19 kısa süre sonra Doğu Türkistan’da da görüldü, bölge ile ilgili sağlıklı bilgi edinmek mümkün olmadı ancak kamplara sıçrayacak virüsün kitlesel ölümlere neden olabileceği düşüncesi endişelere yol açtı (Batur, 2020). Sokağa çıkma yasağı uygulanan bazı Doğu Türkistan şehirlerinde ise gıdaya ulaşım sağlanamadığı için halk zor durumda kaldı (7). Çin 5G ağlarını yaygınlaştırarak Urumçi merkezli “Akıllı Şehir” planı için girişimlerde bulundu. Gözlemciler, bunun bölgedeki “polis devleti”ni daha da güçlendireceğini bildirdi (8).

ABD Senatosu, Mayıs ayında Çin hükûmetinin Doğu Türkistan’da uyguladığı baskı rejimi dolayısıyla Çinli yetkililere yaptırım uygulanmasını konu alan yasa tasarısını onayladı (9). Doğu Türkistan’ın Kaşgar şehrinde bulunan ünlü Heytgah Camisi’nin girişindeki motifler söküldü (10). Çin’in son zamanlarda sistemli bir şekilde sürdürdüğü kültürel soykırım biliniyor. Son dönemde gündeme gelen ve tepki çeken bir diğer haber ise Kaşgarlı Mahmud’un Opal Köyü’nde bulunan heykelinin yok edilmesidir (11).

Çin zulmü intiharı getirdi!

Doğu Türkistan’ın Kaşgar bölgesine bağlı Yenisar (Yeni hisar) ilçesi Setil köyünde ikamet eden 19 yaşındaki bir Uygur gencin Toplama kampına götürülmeye çalışılması üzerine intihar ettiği öğrenildi. BBC’nin ulaştığı yeni bir araştırma, Çin’in yüz binlerce Uygur Türkü ve azınlık grup mensuplarını Doğu Türkistan’daki devasa pamuk tarlalarında ağır işçiliğe zorladığını ortaya koydu. Doğu Türkistan’daki Xinjiang Üretim ve İnşaat Kolordusu (Bingtuan), Çinli yerleşimcilerin Uygur bölgesine taşınmasını yoğunlaştırmayı sürdürüyor. Raporlarda 13.684 Çinlinin işe yerleştirildiği, bunlardan 4.152’sinin Doğu Türkistan’da kalıcı olmayı kabul ettiği vurgulanıyor. Çin, Doğu Türkistan’da 109 milyar metreküplük doğal gaz rezervi bulundu. Petro China Şirketi rezervden günlük 610 bin metreküp doğal gaz ve 106,3 metreküp ham petrol çıkarmayı beklediklerini kaydetti. Şirket 2019’da da bölgede 115,3 milyar metreküplük doğal gaz rezervi bulmuştu. Doğu Türkistan’da zulüm artmaya devam etti. Çin yeni toplama kampları inşa etti. Pek çok Uygur Türkü toplama kamplarında hayatını kaybetti. Çin, 1 milyon Uygur’un – sözde- yeniden eğitim kamplarında olduğu kabul etmek zorunda kaldı.

Çin’in Doğu Türkistan Türkleri üzerinde sistemli bir şekilde uyguladığı asimilasyon politikası her geçen gün şiddetini artırmaktadır. Çin, bölgede yaşayan Türklerin yaşama haklarını ellerinden alırken orada yaşananları dünyaya duyurmaya çalışanlara karşı da çeşitli baskılar uygulamaktadır. Bölgede yaşananları ve Çin’in uyguladığı politikaları dünyaya duyurmak yalnızca Doğu Türkistan Türklüğünün değil, hepimizin görevdir.

Bu yazı Göçebe Dergisi’nin 6. sayısında yayınlanmıştır.

KAYNAKÇA

1. Polat, Dilanur. Doğu Türkistan’ın Karanlığa Gömülüşü. Milli Düşünce Merkezi. [Çevrimiçi] 2 Ekim 2020. https://millidusunce.com/dogu-turkistanin-karanliga-gomulusu/.

2. Omonkulov, Otobek. Kuşak ve Yol Projesi Bağlamında Çin-Orta Asya İlişkileri. Researchgate. [Çevrimiçi] Nisan 2020.https://www.researchgate.net/publication/341592574_Kusak_ve_Yol_Projesi_Baglaminda_CinOrta_Asya_Iliskileri.

3. BBC News. Çin’de bıçaklı katliam: 12 dakikada 29 ölü, 130 yaralı. [Çevrimiçi] 2 Mart 2014. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/03/140302_cin_bicak_katliam.

4. Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği. Çin: Kunming saldırısı DTİH desteğiyle yapıldı. [Çevrimiçi] 3 Mart 2014. http://tr.china-embassy.org/tur/fyrth/t1139068.htm.

5. Munro, Kelsey. ASPI. Xinjiang Data Project website launch. [Çevrimiçi] 25 Eylül 2020. https://www.aspi.org.au/news/xinjiang-data-project-website-launch.

6. Batur, Oğuzhan. Çin, Doğu Türkistan’da 100’den fazla mezarlığı yok etti! QHA. [Çevrimiçi] 3 Ocak 2020. https://qha.com.tr/haberler/cin-dogu-turkistan-da-100-den-fazla-mezarligi-yok-etti/139610/.

7. —. Doğu Türkistan’da koronavirüs nedeniyle karantina altındaki Gulca şehrinde açlık krizi. QHA. [Çevrimiçi] 25 Şubat 2020. https://qha.com.tr/haberler/dogu-turkistan-da-koronavirus-nedeniylekarantina-altindaki-gulca-sehrinde-aclik-krizi/164074/.

8. Hasan, Fatma ve Atayurt, M. Ali. URUMÇİ MERKEZLİ 5G AĞI İLE ÇALIŞAN AKILLI ŞEHİRLER GELİYOR. Türkistan Press. [Çevrimiçi] 11 Nisan 2020. http://turkistanpress.com/page/urumci-merkezli-5g-agi-ilecalisan-akilli-sehirler-geliyor/1587.

9. Erim, Ozan Barış. ABD senatosu, Çin’e karşı Doğu Türkistan yaptırım yasasını onayladı. QHA. [Çevrimiçi] 15 Mayıs 2020. https://qha.com.tr/haberler/abd-senatosu-cine-karsi-dogu-turkistan-yaptirim-yasasinionayladi/201318/.

10. Hasan, Fatma ve Atayurt, M. Ali. ÇİN, HEYTGÂH CAMİİ’NIN MOTİFLERİNİ SÖKTÜ. QHA. [Çevrimiçi] 28 Mayıs 2020. http://turkistanpress.com/page/cin-heytg%EF%BF%BD-h-camii-39-nin-motiflerinisoktu/1776.

11. Atayurt, Muhammed Ali. KAŞGARLI MAHMUD’UN ANIT HEYKELİ YOK EDİLDİ. Türkistan Press. [Çevrimiçi] 26 11 2020. http://turkistanpress.com/Page/Kasgarli-Mahmud-Un-Anit-Heykeli-YokEdildi/2561).

12. Batur, Oğuzhan. Koronavirüs, Doğu Türkistan’da da tespit edildi: Toplama kamplarına sıçraması büyük tehdit! QHA. [Çevrimiçi] 24 Ocak 2020. https://qha.com.tr/haberler/koronavirus-dogu-turkistan-da-datespit-edildi-toplama-kamplarina-sicramasi-buyuk-tehdit/14990