Eski Türkçede Gezegen İsimleri

Eski Türk boyları arasında gök cisimlerinin önemli bir yeri vardı. Örneğin; Kırgızlar, Venüs ve Satürn’e taparlar; ancak Mars’ın uğursuz olduğuna inanırlardı. Eski Türkçe (Köktürkçe-Uygurca-Karahanlı Türkçesi) dönemi metinlerinde, şimdiki gezegenlerden sadece 6 tanesi biliniyordu ve bunların hepsinin Türkçe adı vardı. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi’nden Dr. Osman Kabadayı, o isimleri TRT Haber’le paylaştı.

Eski Türkçe metinlerde gezegen adları, “yıldız” karşılığında da kullanılıyordu. Eski Türkçe devresini içine alan eserlerde “gezegen” anlamındaki terimler arasında; Grax, Garx, Pagarlı, Paxar, Seyyare, Kitü gibi kelimler yer alıyor.

Kutadgu Bilig’de Merkür için biri Farsça, diğeri Türkçe iki isim kullanılarak bu gezegene Arzu Tilek ismi verildi. Bunun dışında Bud, İrpis kudrugu (Merkür Yıldızı), Suv isimleri de Merkür için kullanıldı. Merkür, Türklere göre uğurlu bir gezegendi. Bunun için Eski Türkler de ona, Tilek yani dilek demişti. Merkür’e karşı dilekler dilenir ve bu dileği yerine getirmesi beklenirdi.

Venüs’ün eski Türkçe metinlerindeki isimleri; Zühre, Altun, Aldun Yultuz, Arklig, Nagıd ,Sevit, Yaruk yulduzı, Şukur/Şükür. Türk mitolojisinde Venüs, Kutup Yıldızı’ndan sonra, en önemli gezegen. Türk mitolojisine göre bu gezegen, çok güzel bir kız. Batı’da da Venüs ve Zühre daima kadın güzelliğinin bir sembolü.

Dünya’nın eski Türkçe metinlerindeki isimleri; Cihan, Çambudivip, Yer, Yer suv, Udu yer, Yertünçü.

Mars’ın eski Türkçe metinlerindeki isimleri; Angarak, Bakır sokum, Körüd, Kürüd, Oot, Oot yultuz.

Mars gezegeninin kızıl rengi Türklerin gözlerinden kaçmamıştır. Avrupa’da bu gezegene, Kırmızı yıldız denilmekteydi. Eski Türkler ise, Mars gezegenine Bakır Sokum da demişlerdi. Türklere göre Mars gezegeni, korkunç ve ateşi ile her şeyi yakan bir gezegendi.

Jüpiter’in eski Türkçe metinlerindeki isimleri; Bargasuvadi, Erentüz, Erentir, Uara kuş yulduz, Oñay, Tai-sui, Urmızt, Yıkaç. Jüpiter, Eski Türklerin takvim bilgilerinde önemli bir rol oynadı. Jüpiter’in Eski Türkçe adı Erentüz’dü. 11’inci yüzyıldan sonra Türkler bu gezegene Oñay demeye başladı. 12 hayvanlı Türk takvimi, 12 gezegenin dönüş sürelerine göre kurulmuştu. Jüpiter’in dönüş süresi de, 12 burcun dönüşlerine yakındı. Bu bakımdan Türkler, Jüpiter’e büyük bir önem verdi.

Satürn’ün eski Türkçe metinlerindeki isimleri; Zühal, Kivan, Sekentir, Şaniçar, Toprak Yultuz.